رونمایی از اسکناس جدید ۱۰۰ هزار تومانی با چهار صفر کمرنگ بار دیگر موضوع تغییر واحد پول ملی کشور را بر سر زبان‌ها انداخت. اتفاقی که سال‌ها محل بحث میان کارشناسان و مسئولان کشور بود، حالا رنگ و بوی جدی‌تری به خود گرفته و به نظر می‌رسد دیگر در روزهای گذار از ریال به تومان قرار گرفته‌ایم. بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند که این سیاست بیشتر شبیه به یک جراحی زیبایی است که مسئولان از ترمیم بیماری‌های اقتصاد کشور دور نگه می‌دارد و در بلندمدت هم نمی‌تواند تاثیر مثبتی بر ساختار بازارها بگذارد.

بعد از اسکناس ۵۰ هزار تومانی، بانک مرکزی در چاپ جدید ایران‌چک ۱۰۰ هزار تومانی هم چهار صفر را محو کرده است تا رسما تغییر واحد پول ملی و تبدیل ریال به تومان کلید بخورد؛ این اقدام چه تاثیری بر اقتصاد کشور می‌گذارد؟

خود بانک مرکزی هم اعلام کرده است که حذف چهار صفر از پول ملی تاثیری بر شاخص‌های کلان اقتصادی نمی‌گذارد؛ بدین معنا که نمی‌توان ارتباط چندانی بین تعداد صفرهای پول ملی و شاخص‌های کلان اقتصادی نظیر تورم، رشد اقتصادی، تولید ناخالص داخلی و … قائل شد. این طرح فقط یک نوع اصلاح واحد پول ملی به حساب می‌آید که در دستور کار دولت قرار گرفته است. قرار هم نیست که تغییری در اصل قیمت کالاها و خدمات به وجود بیاید؛ فقط در گفتار و معاملات روزمره اعداد کمتری بر زبان معامله‌گران جاری می‌شود. امروز هم شهروندان در محاوره از هزار، میلیون و میلیارد کمتر استفاده می‌کنند. می‌گویند فلان کالا دو تومان قیمت دارد؛ حال طرف مقابل بنا به اطلاعاتی که از بازار و جامعه دارد، متوجه می‌شود که منظور گوینده ۲۰۰۰، دو‌ میلیون و یا دو میلیارد تومان است.

پس به نظر شما مشکلاتی نظیر رشد تورم یا عمق‌یافتن رکود با سیاست‌هایی نظیر حذف چهار صفر از پول ملی حل نمی‌شود؟

خیر؛ این سیاست رافع مشکلات کلان اقتصاد ایران نیست. علاوه بر تورم و رکود، امروز ما با مشکلاتی نظیر بیکاری، فضای بیمار کسب‌وکار، معضلات بانکی، حمل‌ونقل دارایی و رکود صنعت بیمه و تامین اجتماعی مواجه هستیم؛ اگر این امکان وجود داشت که تمام این معضلات با حذف صفر از پول حل شود، دولت زودتر اقدام به طراحی این سیاست می‌کرد و اصلا دیگر اقتصاد به مرحله مشکل نمی‌رسید. به‌رغم تمام نکاتی که به آن اشاره شد حذف چهار صفر می‌تواند یکسری سهولت‌هایی به وجود آورد، اما در میان‌مدت. اتفاقا در ابتدا ممکن است مشکلاتی در معاملات روزانه به وجود آید؛ مدتی زمان می‌برد تا مردمی که به نقل‌وانتقال پول با حساب ریالی عادت داشتند خود را با واحد پولی جدید وفق دهند. یعنی ممکن است فردی از دستگاه‌های پوز یا عابربانک استفاده کند و طبق عادت گذشته صفر بیشتری به کار ببرد. به هر حال بعد از مدتی رویه جدید جا می‌افتد و طبیعتا کارکردن با اعداد کوچک‌تر می‌تواند برای شهروندان و افرادی که به اقتضای شغلشان زیاد با اعداد و ارقام سروکار دارند، راحت‌تر باشد. به‌ویژه حسابداران و متصدیان بانک‌ها که مدام درگیر اعداد هستند با رویه ساده‌تری امور خود را پیش می‌برند و دیگر نیاز نیست درگیر تعدد صفرها باشند. اما باید توجه داشت که این اتفاق در بعد خرد اجتماع رخ می‌دهد و نمی‌توان آن را به حوزه کلان اقتصاد ارتباط داد.

در رابطه با تاثیر روانی حذف چهار صفر نظر شما چیست؟ آیا این اقدام می‌تواند به قول سخنگوی دولت از پول ملی اعاده حیثیت کند؟

در این زمینه باید ریشه‌های تورم خشکانده شود که طبیعتا حذف چهار صفر از پول ملی تاثیری بر این ماجرا ندارد. درباره تاثیر روانی آن هم نمی‌توان اظهار نظر کرد. این موضوع نه تایید می‌شود و نه رد؛ پس از اجرای این سیاست است که می‌توان در رابطه با بعد روانی آن صحبت کرد. آنچه بر بهبود ارزش پول ملی تاثیر می‌گذارد برنامه‌هایی نظیر کنترل رشد نقدینگی و ساختارسازی قوی اقتصاد و بازارهاست که تاثیر بسزایی در کنترل تورم چه در بعد روانی و چه در بعد واقعی می‌گذارد. همان‌طور که گفته شد حذف چهار صفر تاثیر مثبتی جز سهولت در کارها ندارد. من حتی با عبارت «اعاده حیثیت از پول ملی» موافق نیستم؛ با یک اقدام شکلی و صوری نمی‌توان حیثیت از دست رفته را به پول ملی بازگرداند. تقویت پول ملی و اعاده حیثیت آن به اقدامات جدی‌تر اقتصادی، سیاسی، بنیادی و ساختاری نیاز دارد؛ البته این بدان معنا نیست که اقدام شکلی صورت نگیرد، اما اقدامات بنیادی باید اولویت داشته باشد. بدون اقدامات بنیادی، تغییر شکل پول تاثیر خاصی بر بهبود ارزش آن نمی‌گذارد. جدا از این باید توجه داشت با افزایش حجم نقدینگی و عبور آن از ۲۵۰۰ هزار میلیارد تومان، اعداد و ارقام چنان بالا رفته‌اند که کارشناسان و حسابرسان هم در تحلیل‌ها و محاسبات خود با مشکل مواجه می‌شوند؛ شاید حذف چهار صفر حداقل بتواند این مشکلات را کنار بگذارد.

ما امروز در اقتصاد ایران با مشکل تورم حدود ۴۰ درصدی مواجه هستیم؛ نگاهی به تجربه دیگر کشورها در حذف صفر از واحد پولی، نشان می‌دهد بیشتر اقتصادهایی موفق بوده‌اند که ابتدا تورم را کنترل و سپس صفرها را حذف کرده‌اند. آیا بهتر نیست ما هم ابتدا به تورم تک‌رقمی برسیم و بعد از آن این اقدام شکلی را انجام دهیم؟

حذف صفر از پول ملی همیشه امکان‌پذیر است. کشورهایی بوده‌اند که دفعات زیادی این کار را انجام داده‌اند. در این زمینه هم نمی‌توان موفقیت و شکستی برای کشورها در نظر گرفت. از آخرین باری که ایران از پول خود صفر حذف کرد، حدود ۸۰ سال می‌گذرد؛ در دوره پهلوی اول یک صفر از پول ملی ایران حذف و قران هم تبدیل به ریال شد. با توجه به تورم که در این ۸۰ سال رخ داد، این بار دولت تصمیم دولت چهار صفر را از پول حذف کند. اگر منظور از شکست این سیاست، بازگشت دوباره صفرهاست، دولتی که یک بار تعدادی صفر را از پول خود حذف کرده، بار دیگر هم این کار را انجام می‌دهد. منتهی داستان این است که بنیان‌های اقتصاد باید ترمیم شوند