آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد نقدینگی در پایان خرداد امسال نسبت به سال گذشته رشد ۳۴ درصدی داشته است؛ ‌رشدی که خیلی از کارشناسان اقتصادی‌ آن را برای اقتصاد کشور مفید نمی‌دانند. برخی نیز معتقدند که افزایش نقدینگی به رشد نرخ تورم و کاهش ارزش پول ملی دامن می‌زند. در عین حال هم برخی این […]

آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد نقدینگی در پایان خرداد امسال نسبت به سال گذشته رشد ۳۴ درصدی داشته است؛ ‌رشدی که خیلی از کارشناسان اقتصادی‌ آن را برای اقتصاد کشور مفید نمی‌دانند. برخی نیز معتقدند که افزایش نقدینگی به رشد نرخ تورم و کاهش ارزش پول ملی دامن می‌زند. در عین حال هم برخی این اتفاق را نشانی از بزرگ شدن اقتصاد می‌دانند. با این حال شاید نتوان به روشنی درباره رشد نقدینگی صحبت کرد. برای اینکه رشد آن از طرفی به سیاست‌های پولی و مالی و از طرفی دیگر به کاهش ارزش پول ملی و از سویی به رشد اقتصادی وابسته است.

آمارهای جدید بانک مرکزی نشان می‌دهد نقدینگی در پایان خرداد امسال نسبت به سال گذشته ۳۴ درصد رشد داشته است، ‌آیا باید منتظر تبعات آن در اقتصاد باشیم؟

بانک مرکزی مسئول کنترل نقدینگی و پایه پولی است و تا زمانیکه این بخش بدون تغییر باشد بقیه بخش‌ها یعنی گردش پول، کارت‌های اعتباری و سرعت بانکداری الکترونیک و دیجیتال در سیستم بانکی تغییری نخواهد کرد. اینکه نقدینگی افزایش پیدا کرده صرفا اتفاق بدی نیست، اما اینکه این نقدینگی از سوی چه سیستمی و از چه مسیری از قبیل بالا بردن پایه پولی یا تزریق پول در اقتصاد افزایش یافته، نکته قابل تاملی است. در افزایش نقدینگی مهم این است که باید به سمت تولید رفته باشد، یعنی اگر بانک مرکزی باعث افزایش نقدینگی شده، مسلما می‌داند که الان این پول در چه بخشی از اقتصاد وارد چرخه شده است. باید دید که این پول برای تسویه بدهی پیمانکاران یا پرداخت حقوق و مزایای عقب‌افتاده کارگران هزینه شده یا تولید. دولت می‌داند این پول کجا خرج شده و بانک مرکزی هم می‌داند که چگونه این پول را در خدمت دولت گذاشته است.

رشد نقدینگی امسال نسبت به سال گذشته چه اهمیتی دارد؟

اینکه نقدینگی خرداد امسال نسبت به مدت سال گذشته ۳۴ درصد افزایش پیدا کرده لزوما به این معنی نیست که این ماه افزایش نقدینگی اتفاق افتاده، باید دید نسبت به ماه قبل چقدر افزایش داشته است. این افزایش نقدینگی تمام اثرات خود را از خردادماه سال گذشته تا الان گذاشته و دوره، دوره قابل مقایسه‌ای نیست. وقتی گفته می‌شود نقدینگی افزایش یافته باید دید آیا نقدینگی ماه گذشته افزایش پیدا کرده است؟ باید درباره این موضوع سوال شود. وگرنه افزایش نقدینگی نسبت به دو سال قبل هم موضوع نامعقولی نیست. نقدینگی فقط به دلیل تزریق پول افزایش پیدا نمی‌کند بخشی از آن به علت سرعت بخشیدن به گردش پول در اقتصاد از طریق بانکداری الکترونیک و دیجیتال صورت می‌گیرد.
به‌خاطر کرونا بسیاری از مردم دیگر پول نقد جابه‌جا نکرده و از طریق کارت‌های بانکی پرداخت‌های خود را انجام می‌دهند و این یعنی افزایش نقدینگی. نقدینگی برای خودش تعریف دارد و این چیزی که حسابداران و مردم عام به‌عنوان نقدینگی می‌شناسند، چیزی نیست که بانک مرکزی یا اقتصاددان‌ها به آن نقدینگی می‌گویند. نقدینگی یعنی میزان حجم پول و شبه پول. شبه پول از طریق سیستم بانکی در بخش‌های مختلف اقتصادی می‌چرخد. حجم پول هم در اختیار بانک مرکزی است و باید بگوید از نقدینگی‌ای که امسال نسبت به سال گذشته به هر میزانی افزایش یافته چند درصدش مربوط به افزایش حجم پول است. آن زمان می‌توان گفت پول جدید تزریق شده و پایه پولی بالا رفته و در اینجاست که باید ببینیم این پول به کجا تزریق شده و چه کسی دریافت کرده تا بتوان تبعات آن را هم دید. به‌عنوان نمونه زمانیکه نرخ ارز از ۱۱ هزار تومان سال گذشته به ۲۴ هزار تومان امسال می‌رسد بدین معناست که ۱۰۰درصد ارزش پول ملی کاهش پیدا کرده و تورم افزایش یافته و آن هم در قیمت‌ها اثر می‌گذارد. این مردم هستند که باید با این قیمت‌ها خرید کنند. پس پول لازم و در حال گردش است و نقدینگی از بخش شبه پول افزایش پیدا می‌کند که لزوما اتفاق بدی نیست، اما باید ببینیم نقدینگی به سمت تولید رفته یا به سمت بورس، احتکار و سوداگری. به‌عنوان مثال خودرویی مانند پراید که قبلا پنج میلیون تومان بوده و الان ۹۰ میلیون تومان قطعا نقدینگی بیشتری برای خرید آن نیاز است. نقدینگی به دلیل سیستم بانکی و افزایش قیمت‌ها افزایش پیدا کرده است.

این اختلاف نظر بر سر تعریف نقدینگی را چطور باید توجیه کرد؟

من نقدینگی را تعریف نمی‌کنم، اما هر کسی غیر از این نقدینگی را تعریف کرد باید به دانسته‌های او شک کرد که اصلا می‌داند نقدینگی چیست یا نه.

با توجه به اینکه ارزش پول ملی به‌شدت کاهش پیدا کرده باید منتظر باشیم تا نقدینگی بیشتر شود و آمار بانک مرکزی افزایش یابد و مردم پول‌های بیشتری برای خرید داشته باشند یا پول چاپ شود؟

نه اصلا اینطور نیست، الان که اسکناس جابه‌جا نمی‌شود ولی از طریق سیستم بانکی این پول در حجم بسیار بالا و با سرعت در اقتصاد می‌چرخد و به دلیل تورم به آن پول داغ می‌گویند، بنابراین عملا از نظر سیستم بانکی نقدینگی افزایش پیدا کرده ولی باید دید این نقدینگی به دلیل افزایش کارایی سیستم بانکی در جابه‌جایی مبالغ زیاد ایجاد شده یا اینکه مردم اسکناس می‌گیرند تا چند روز بعد آن را خرج کنند. بانکداری دیجیتال به افزایش نقدینگی یعنی به گردش پول کمتر در حجم و دفعات بیشتر کمک می‌کند که این اتفاق خوبی است. فقط باید دید این پول در گردش آیا برای سوداگری یعنی خرید ملک، زمین، طلا و دلار یا در تولید هزینه می‌شود و اینکه چقدر از افزایش نقدینگی از جانب پایه پولی تاثیر گرفته است. اگر بانک مرکزی بگوید که پایه پولی یعنی پول پرقدرت و جدید را نسبت به پارسال ۳۴ درصد تغییر داده‌ آن زمان است که می‌بینیم این پول در سیستم‌های بانکی می‌چرخد و پول بیشتری ایجاد می‌کند و درصورتی‌که این پول به سمت تولید نرود باعث تولید «پول خطرناک» ‌می‌شود. در همه کشورها به‌علت بزرگ‌تر شدن اقتصاد نقدینگی بیشتری برای جابه‌جایی نیاز دارند، اما نه به صورت اسکناس. این نقدینگی در سیستم بانکی و حساب‌ها جابه‌جا می‌شود.