در ماههای اخیر، روند نزولی قیمت فولاد در ایران توجه بسیاری از فعالان اقتصادی و صنعت ساختوساز را به خود جلب کرده است. این کاهش قیمت، نهتنها بر بازار فلزات اثر گذاشته، بلکه تبعات آن در بخشهایی مانند قیمت آهن، میلگرد، تیرآهن و سایر مصالح ساختمانی نیز مشهود است.
در ماههای اخیر، روند نزولی قیمت فولاد در ایران توجه بسیاری از فعالان اقتصادی و صنعت ساختوساز را به خود جلب کرده است. این کاهش قیمت، نهتنها بر بازار فلزات اثر گذاشته، بلکه تبعات آن در بخشهایی مانند قیمت آهن، میلگرد، تیرآهن و سایر مصالح ساختمانی نیز مشهود است.
یکی از اصلیترین عوامل کاهش قیمت روز آهن، افت تقاضا در بخش ساختوساز بهدلیل رکود اقتصادی و کاهش پروژههای عمرانی است. همزمان، افزایش عرضه مواد اولیه، کاهش قیمت جهانی فلزات و نوسانات نرخ ارز نیز بر هزینه تولید و قیمت نهایی تأثیر گذاشتهاند. تاثیر به شکل مستقیم روی شمش آهن و مواد اولیه دیده میشود.
در کنار این عوامل، سیاستهای صادراتی، محدودیتهای بینالمللی و ناپایداری در زنجیره تأمین نیز نقش مهمی در افت قیمتها داشتهاند. نمودارهای تحلیلی بازار نشان میدهند که ثبات قیمتی در کوتاهمدت بعید به نظر میرسد و احتمال ادامه روند نزولی، بهویژه در قیمت آهن و فولاد در سال ۱۴۰۴، همچنان وجود دارد.
علت ثبات یا نزولی بودن قیمت آهن در ایران (با وجود تورم عمومی)
در شرایطی که تورم عمومی در اقتصاد ایران بهصورت مداوم در حال افزایش است و قیمت کالاها و خدمات روزبهروز بالا میرود، ثبات یا حتی کاهش قیمت آهن و فولاد در بازار داخلی پدیدهای قابل توجه و نیازمند بررسی دقیق است. البته موارد زیادی وجود دارند که چنین شرایطی را پیش میآورند. قیمت فولاد اگرچه روند افزایشی به خود ببیند، اما در درازمدت و با عدد کم خواهد بود.
کاهش تقاضای داخلی و تأثیر آن بر قیمت آهن
یکی از عوامل اصلی کاهش یا ثبات قیمت آهن در ایران، کاهش چشمگیر تقاضای داخلی است. در سالهای اخیر، رکود عمیق در صنعت ساختوساز که بزرگترین مصرفکننده محصولات فولادی مانند میلگرد، تیرآهن و انواع مقاطع آهنی محسوب میشود، موجب شده تا نیاز به این کالاها کاهش یابد. بخش خصوصی بهدلیل:
- نوسانات اقتصادی
- عدم اطمینان از آینده بازار
- و کاهش قدرت خرید
تمایل کمتری به سرمایهگذاری در پروژههای ساختمانی و صنعتی دارد. در عین حال، پروژههای دولتی نیز با کمبود بودجه و اولویتهای مالی محدود، از حجم اجرای طرحهای عمرانی کاستهاند. این وضعیت، باعث کاهش مصرف داخلی آهن و فولاد شده است.
در کنار این موضوع، تورم عمومی و بالا بودن قیمت تمامشده ساختوساز، باعث شده حتی پیمانکارانی که تمایل به ادامه فعالیت دارند، با احتیاط بیشتری خرید کنند و در صورت امکان، تقاضای خود را به تعویق بیندازند. این کاهش تقاضا، موجب ایجاد فشار نزولی بر قیمت فولاد و قیمت آهن شده و علیرغم افزایش هزینههای تولید، مانع از رشد قیمت فروش گردیده است.
در نتیجه، نمودار قیمت آهن در بازار ایران در سال ۱۴۰۴ تمایلی به افزایش چشمگیر نداشته و حتی در برخی مقاطع، کاهشهایی نیز تجربه شده است. در بازاری که بخش مصرفکننده ضعیف است، تولیدکننده ناچار است برای حفظ گردش سرمایه، قیمتها را پایین نگه دارد؛ حتی اگر هزینههای تولید روزبهروز بالا بروند.
مازاد تولید داخلی و فشار آن بر قیمت بازار
افزایش ظرفیت تولید آهن و فولاد در کشور، در شرایطی که تقاضای داخلی کاهش یافته، منجر به مازاد عرضه در بازار شده است. طی یک دهه گذشته، با هدف خودکفایی و توسعه صنایع پایه، دولت و بخش خصوصی سرمایهگذاریهای کلانی در ایجاد و توسعه کارخانههای فولادسازی و نورد انجام دادهاند.
این اقدامات در شرایطی صورت گرفت که پیشبینیها مبتنی بر رشد اقتصادی، توسعه زیرساختها و افزایش صادرات بود. با این حال، به دلیل تحریمها، مشکلات ارزی، کاهش صادرات و رکود ساختوساز، بخشی از این ظرفیت تولید بلااستفاده مانده و بخش فعال نیز با انباشت کالا در انبارها مواجه شده است.
در سال ۱۴۰۴، تولید میلگرد، تیرآهن و سایر محصولات فولادی در بسیاری از استانهای کشور از سطح مصرف داخلی فراتر رفته و به رقابت شدید بین تولیدکنندگان منجر شده است. این رقابت در بازاری محدود، باعث افت ارزش نسبی محصولات و ایجاد جنگ قیمتی شده است. در چنین شرایطی، حتی اگر هزینه تولید (مانند انرژی، حملونقل، مواد اولیه و حقوق نیروی کار) افزایش یابد، فروشنده برای حفظ سهم بازار ناچار است قیمت فروش را ثابت نگه دارد یا حتی کاهش دهد.
بنابراین، مازاد تولید داخلی نهتنها موجب کاهش قیمت آهن در بازار شده، بلکه از عوامل مهم در تثبیت یا افت قیمت فولاد در سال ۱۴۰۴ محسوب میشود. بررسی نمودارهای بازار نیز نشان میدهد که علیرغم افزایش قیمت فلزات در سطح جهانی، مازاد عرضه داخلی مانع از پیروی کامل بازار ایران از این روند شده است.
سیاستهای کنترلی دولت بر بازار آهن
دولت ایران برای کنترل نوسانات بازار و مهار قیمتها، سیاستهایی نظارتی و محدودکننده بر بازار فلزات بهویژه آهن و فولاد اعمال کرده است. این سیاستها که عمدتاً با هدف حمایت از مصرفکننده نهایی و کنترل بازار مسکن اجرا میشوند، شامل مواردی نظیر:
- تعیین سقف قیمت
- الزام به عرضه در بورس کالا
- ممنوعیت یا محدودیت صادرات در بازههای زمانی خاص
- و نظارت بر زنجیره تولید تا توزیع
میشود. در نتیجه این مداخلات، تولیدکنندگان ناچارند محصولات خود را با قیمتهایی پایینتر از نرخ آزاد یا جهانی عرضه کنند، حتی اگر هزینههای تولید افزایش یابد.
در سال ۱۴۰۴، این نوع سیاستها با شدت بیشتری اجرا شدهاند تا مانع از تأثیر مستقیم نوسانات نرخ ارز و بازارهای جهانی بر قیمت فولاد داخلی شوند. دولت با ابزارهایی مانند تثبیت قیمت پایه در بورس کالا یا تعزیراتی کردن عرضه غیررسمی، توانسته تا حد زیادی مانع از رشد بیرویه قیمت آهن شود. با این حال، این رویکردها در بلندمدت ممکن است به کاهش انگیزه تولید، افت کیفیت، یا حتی کاهش سرمایهگذاری در صنعت منجر شود.
سیاستهای کنترلی باعث شدهاند قیمت آهن، میلگرد و تیرآهن برخلاف روند صعودی تورم عمومی، در سطحی نسبتاً پایدار باقی بماند. در حالیکه اقتصاد ایران با افزایش عمومی قیمتها مواجه است، تثبیت قیمت آهن با استفاده از ابزارهای کنترلی یک استثنا در بازار محسوب میشود. با این وجود، این ثبات اغلب مصنوعی بوده و پایدار نیست، زیرا هزینهها در حال افزایشاند و در صورت برداشته شدن کنترلها، بازار ممکن است دچار نوسان شدید شود.
عدم تناسب افزایش هزینهها با قدرت خرید بازار
یکی از دلایل مهمی که موجب شده قیمت آهن، فولاد، میلگرد و تیرآهن در بازار ایران رشد چشمگیری نداشته باشد، عدم تناسب افزایش هزینههای تولید با قدرت خرید بازار است. در شرایط عادی، وقتی هزینههای تولید بالا میرود شامل قیمت مواد اولیه، انرژی، حملونقل، حقوق نیروی کار و قطعات یدکی انتظار میرود که این افزایش در قالب قیمت نهایی به مصرفکننده منتقل شود. اما در بازارهایی که دچار رکود هستند یا کشش قیمتی ندارند، این روند متوقف میشود.
بازار فلزات ایران، بهویژه در سال ۱۴۰۴، نمونه روشنی از این وضعیت است. با اینکه هزینه تمامشده تولید آهن نسبت به سالهای قبل افزایش قابل توجهی داشته، اما رکود حاکم بر اقتصاد و کاهش تقاضای مصرفکنندگان مانع از افزایش متناسب قیمت فروش شده است. سازندگان و انبوهسازان که باید این آهن را در پروژههای ساختمانی مصرف کنند، بهدلیل بالا بودن نرخ بهره، افت ارزش پول و عدم دسترسی به تسهیلات بانکی، توان خرید بالا را ندارند. این موضوع باعث شده که تولیدکنندگان برای جلوگیری از خواب سرمایه و کاهش نقدینگی، ناچار به تثبیت یا کاهش قیمتها باشند.
در این شرایط، نمودار قیمت آهن در بازار، نشاندهنده یک فشار فزاینده بر تولیدکنندگان است که مجبور به فروش در قیمتهای پایینتر از هزینه واقعی هستند.
کاهش نرخ سرمایهگذاری و رکود ساختوساز در اقتصاد کلان
عامل کلیدی دیگری که بر قیمت آهن تأثیر منفی گذاشته، کاهش نرخ سرمایهگذاری و رکود در ساختوساز است. در اقتصاد کلان، هرگاه نرخ سرمایهگذاری کاهش یابد، صنایع وابسته به پروژههای زیرساختی و تولید کالای سرمایهای دچار افت عملکرد میشوند. صنعت فولاد و آهن نیز، بهعنوان تأمینکننده مواد اولیه پروژههای عمرانی، مسکن، کارخانهها، و زیرساختها، شدیداً به سطح سرمایهگذاری در کشور وابسته است.
در سال ۱۴۰۴، نرخ سرمایهگذاری حقیقی در اقتصاد ایران بهدلیل مشکلات ساختاری، ناپایداری قوانین، تورم بالا، و ریسکهای ناشی از تحریمها و نوسانات سیاسی، کاهش یافته است. بهدنبال آن، پروژههای عمرانی جدید کمتر آغاز شده، طرحهای نیمهتمام با کندی پیش رفتهاند و سرمایهگذاران بخش خصوصی نیز با احتیاط بیشتری عمل کردهاند. این افت سرمایهگذاری مستقیماً به کاهش تقاضا برای آهن، فولاد، میلگرد و تیرآهن منجر شده است.
بازار آهن در چنین فضایی، دچار مازاد عرضه و نبود کشش قیمتی شده است. در حالیکه هزینههای تولید روندی افزایشی داشته، نبود پروژههای جدید مانع رشد قیمتها شده و حتی در برخی مقاطع، با کاهش قیمت نیز مواجه بودهایم. بنابراین، کاهش نرخ سرمایهگذاری نهتنها تقاضای مستقیم برای فلزات را کاهش داده، بلکه ساختار کلی بازار را به سمتی سوق داده که قیمت آهن ۱۴۰۴، برخلاف تورم عمومی، ثبات یا افت را تجربه کرده است.
پیشبینی آینده قیمت فولاد در ایران
آینده قیمت فولاد در ایران بهشدت وابسته به مجموعهای از عوامل اقتصادی، صنعتی، سیاسی و بینالمللی است که با یکدیگر در تعامل پیچیده قرار دارند. برخلاف گذشته که قیمت فولاد عمدتاً از نرخ ارز یا قیمت جهانی تبعیت میکرد، اکنون مجموعهای از عوامل داخلی از جمله وضعیت عرضه و تقاضا، سیاستهای دولت، تحولات در صنعت ساختوساز و چشمانداز صادرات، نقش پررنگتری در شکلدهی به مسیر قیمتی ایفا میکنند.
نقش رشد اقتصادی و بودجه عمرانی دولت در تحریک تقاضا
یکی از مهمترین متغیرهایی که میتواند آینده قیمت فولاد در ایران را تحت تأثیر قرار دهد، میزان رشد اقتصادی کشور و بهویژه سطح سرمایهگذاری دولت در پروژههای عمرانی و زیرساختی است. در صورتی که دولت در سالهای آتی با افزایش درآمدهای نفتی یا بهبود وضعیت بودجهای بتواند پروژههای متوقفشده یا جدید عمرانی را فعال کند، تقاضای فولاد از سوی بخش عمومی بهطور قابلتوجهی افزایش خواهد یافت.
این افزایش تقاضا میتواند تعادل موجود در بازار داخلی را بههم زده و با ایجاد فشار بر عرضه، منجر به رشد قیمتها شود. در واقع، ارتباط مستقیمی بین حجم پروژههای ساختوساز و مصرف محصولات فولادی از جمله میلگرد و تیرآهن وجود دارد. هرگونه جهش در فعالیتهای عمرانی نهتنها میتواند بازار داخلی را تقویت کند، بلکه مسیر قیمت فولاد را نیز در جهت صعودی سوق دهد. تغییرات البته در درازمدت مشاهده خواهد شد. در نهایت نمیتوان نظر قطعی در خصوص روند تغییرات بازار جهانی فولاد داد.
تحولات بازار جهانی و اثر آن بر قیمت فولاد داخلی
بازار جهانی فولاد بهعنوان یکی از بازارهای تأثیرگذار، نقش مهمی در تعیین قیمت پایه فولاد در ایران ایفا میکند. در صورتی که در سالهای آینده، قیمت جهانی فولاد بهدلیل افزایش هزینه انرژی، محدودیتهای عرضه در چین یا رشد صنعتی در کشورهای در حال توسعه افزایش یابد، این تحولات بهطور طبیعی قیمت واردات و صادرات ایران را نیز تحت تأثیر قرار میدهند.
اگرچه ایران بهدلیل تحریمها همواره با محدودیت در صادرات مواجه بوده، اما نوسانات جهانی بر تعیین قیمت پایه بورس کالا و حتی قیمتگذاری در بازار آزاد اثرگذار است. بهعلاوه، در صورت گشایشهای دیپلماتیک و بهبود روابط اقتصادی، ظرفیت صادراتی ایران میتواند تقویت شود که به تبع آن، قیمت داخلی فولاد نیز تحت فشار تقاضای خارجی قرار خواهد گرفت.
وضعیت نرخ ارز و هزینه واردات مواد اولیه و تجهیزات
تأثیر نرخ ارز بر قیمت فولاد یکی دیگر از عوامل بنیادی است که نمیتوان آن را نادیده گرفت. با توجه به اینکه بخشی از مواد اولیه مورد استفاده در صنعت فولاد، یا ماشینآلات و قطعات فنی خطوط تولید نیاز به واردات دارند، نوسان در نرخ ارز میتواند هزینه تولید را بالا ببرد.
در این صورت، حتی در شرایط رکود بازار، تولیدکننده ناگزیر از افزایش قیمت برای حفظ حاشیه سود خود خواهد بود. در مقابل، ثبات یا کاهش نرخ ارز میتواند به تثبیت هزینهها و کنترل رشد قیمت فولاد کمک کند. در سالهای آینده، بسته به جهتگیری سیاستهای ارزی و توان بانک مرکزی در مدیریت بازار ارز، مسیر قیمت فولاد نیز دچار تغییر خواهد شد.
جمعبندی
ضمن تمام این تفاسیر، در جمعبندی میتوان گفت که علیرغم روند صعودی تورم عمومی در اقتصاد ایران، قیمت آهن در سال ۱۴۰۴ تحت تأثیر مجموعهای از عوامل ساختاری و اقتصادی در مسیر ثبات یا حتی کاهش قرار گرفته است. این وضعیت برخاسته از ترکیب رکود عمیق در بخش ساختوساز، کاهش نرخ سرمایهگذاری، افت قدرت خرید و کاهش تقاضای واقعی در بازار داخلی است؛ عناصری که مانع انتقال افزایش هزینههای تولید به قیمت نهایی شدهاند.
از سوی دیگر، مازاد تولید داخلی و محدودیت در صادرات، باعث افزایش فشار بر عرضه در بازار داخل شده و موجب رقابت قیمتی میان تولیدکنندگان گشته است. همزمان، سیاستهای کنترلی دولت و تثبیت نرخها با ابزارهای اداری، مانع از شکلگیری یک نظام قیمتگذاری آزاد شدهاند که خود باعث انباشت زیان در بخش تولید شده است.
Sunday, 15 June , 2025