همه کشورهای عضو اتحادیه اروپا در وزارت خارجه خود یک معاون اروپایی دارند، در هند هم معاون وزیر خارجه آن کشور مسئول ارتباط با کشورهای همسایه است، لذا بخاطر تاثیر متقابلی که همسایگان دارند، سیاست خارجی همسایه محور امر مهمی در دیپلماسی جهان محسوب می شود.  

محمدرضا آذین

همه کشورهای عضو اتحادیه اروپا در وزارت خارجه خود یک معاون اروپایی دارند، در هند هم معاون وزیر خارجه آن کشور مسئول ارتباط با کشورهای همسایه است،بخاطر تاثیر متقابلی که همسایگان در توسعه روابط دارند، سیاست خارجی همسایه محور امر مهمی در دیپلماسی جهان محسوب می شود.  

دولت سیزدهم  با تاکید به دیپلماسی همسایه محوری به این نتیجه رسیده است که مشکلات صرفا از طریق ارتباط با آنهایی که خود منشا مشکل بوده‌اند، حل نمی‌شود و این در حالی است که کشورهای همسایه ظرفیت‌ خوبی دارند.  بنابراین دیپلماسی همسایه محوری در این دولت نقش پررنگ تری به خود گرفت.

ایران ۱۵ همسایه دارد که در دنیا سومین کشور از نظر تعدد همسایگان است. لذا سیاست همسایگی فصلی خاص از سیاست خارجی هر کشوری است و همسایگان در زمینه‌های اقتصادی، امنیتی، سیاسی و فرهنگی از هم تاثیر می‌گیرند.  

برخی از کشورهای همسایه ما متوجه ظرفیت‌های همسایگی و نیازهای متقابل با ایران نیستند و حتی گاهی در مقابل ایران و در همنوایی با کشورهای فرامنطقه‌ای در صدد ایجاد مشکلات امنیتی برای ما را دارند. ولیکن اولویت  قرار گرفتن همسایگان در دکترین سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران دلیل  بسیار روشنی برای برون رفت از شرایط تحریمی دارد.

سفر رییس جمهور در ابتدای دولت سیزدهم  به قطر در راستای سیاست کلی توجه به همسایگان بود همچنین حضور ایشان در اجلاس کشورهای صادرکننده گاز که نشان از منافع مشترک دو کشور در بحث گاز و انرژی دارد. ایران جز بنیان گذاران مجمع کشورهای صادرکننده گاز بود. از ابتدا ایران، روسیه و قطر بودند که در سالهای بعد کشورهای دیگر هم به آنها اضافه شدند و اولین دبیرکل این اجلاس ایران بوده است.

قطر به عنوان سومین دارنده ذخائر گاز و ما به عنوان دومین دارنده ذخایر گاز در جهان با قطر منافع مشترک داریم لذا ایران و قطر با هماهنگی بیشتر با هم در مجامع جهانی و در نحوه مواجهه با مشتریان گاز می‌توانند منافع زیادی کسب کنند.

با توجه‌ به جمعیت ۳ میلیون نفری قطر و تقاضای پایین مصرف داخلی گاز در این کشور، بیش از ۶۰ درصد از تولید گاز طبیعی قطر صادر می‌شود. گاز طبیعی قطر بخش بزرگی از عرضه جهانی LNG را شامل می‌شود، به‌طوری که ۲۰ درصد از صادرات گاز LNG توسط قطر پوشش داده شده است. از جمله مقاصد صادرات LNG قطر می‌توان به کشورهای هندوستان، کره جنوبی، ژاپن، چین، پاکستان، انگلستان و کویت اشاره کرد.

قطر گاز خود را در مسافت‌های کوتاه به کشورهای منطقه از جمله همسایه‌های ایران نیز به‌ صورت LNG صادر می‌کند. در نتیجه فرصت همکاری بین ایران و کشورهای منطقه فراهم است تا گاز قطر در مسیر خط لوله از ایران به‌صورت سوآپ و یا ترانزیت صادر شود. ‌از طرفی ایران نیز می‌تواند از این فرصت علاوه بر کسب مزیت اقتصادی، برای ایجاد همبستگی گازی بیشتر بین کشورها و تقویت جایگاه خود به عنوان هاب گاز منطقه استفاده کند.

مطالعه ارتباط الکتریکی زیر دریایی ایران و قطر نیز از پروژه های بسیار مهم دو کشور است که در صورت احیا شدن می تواند اهمیت همبستگی ایران و قطر بیشتر از قبل با افزایش امنیت به منطقه آشکار کند. این اتصال الکتریکی می تواند شرایط انتقال انرژی در فصلهای سرد و گرم با توجه به شرایط اقلیمی کشورها مهیا کند. و شرایط صادرات مازاد فصلی را برای دو کشور فراهم آورد.

ایران توانمندی‌های فنی زیادی دارد و قطری‌ها علاقه‌مندند از این ظرفیت‌های فنی، مهندسی و خدماتی شرکت‌های ایرانی استفاده کنند. کشور قطر با توجه همسایگی و نزدیکی فرهنگی روابط  سیاسی بسیار خوبی با ایران دارد. قطر مزیتهای فراوانی را در منطقه در یکدهه اخیر ایجاد کرده است که مهم‌ترین مزیت قطر اقتصادی است. قطر با برگزاری جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲ و میزبانی بیش از ۳ میلیون و پانصد هزار نفر توریست ورزشی جهان در یک ماه ، تجربیات مهمی در مدیریت گردشگری و جذب توریست، حمل و نقل درون شهری و برون شهری، تامین مواد غذایی، برگزاری کنسرت های فرهنگی اقوام، تامین امنیت اجتماعی، لجستیک گمرکی، بهداشت و درمان و… به ثبت رساند. این ثبت جهانی، نشان از اقتدار جهان اسلام بود  که توسط دولت و مردم قطر به نمایندگی از مسلمانان صورت گرفت.