محمدرضا آذین

درآمد نیوز – ایران یکی از کهن ترین کشور هایی که اقدام به اخذ مالیات کرده است عده ای از مورخان بر این باورند که تاریخچه ی مالیات ایران مربوط به ۵۰۰۰ سال قبل می شود، در دوره ی پادشاهی داریوش مالیات برای نخستین بار تنظیم و میزان پرداخت آن معین شد.

در عصر حکومت های سلوکیان، هخامنشیان، عباسیان، سامانیان تا قاجاریان سیستم پرداخت مالیات با  اخذ مالیات بر زمین، کسب و پیشه، املاک، به صورت مستقیم دریافت شده است. این نوع  از مالیات از هر شخصی که در آمدی کسب می کرد براساس میزان دارایی خود باید پرداخت می نمود و از با اهمیت ترین مالیات های مستقیم به شمار می آمدند.  نا گفته نماند که در این دوره ها هم چنان هدیه ها و اجناس مختلف به عنوان مالیات گرفته می شدند. مالیات های غیر مستقیم هم فقط به حقوق گمرکی ختم شده است. در واقع در آن زمان نیز مالیات یه دو صورت مستقیم و غیر مستقیم دریافت می شده است.

بر اساس سوابق نخستین بار قانون بررسی و رسیدگی مالیاتی بر مبنای مبادی علمی و عرفی، در سال ۱۲۸۵ شمسی در مجلس اول وضع شد. قانون دومی که به تصویب مجلس رسید، مقررات مربوط به مالیات نمک به عنوان دومین قانون مالیات درسال ۱۲۸۸ هجری شمسی تصویب شد. در طی سالهای متمادی، قانون مالیات بر عوارض در سال ۱۲۸۸ هجری شمسی، قانون ارزیابی مجدد تریاک و مالیات پوست بره، در سال ۱۲۸۹ هجری شمسی، قانون  مالیات برروده در سال ۱۲۸۹ هجری شمسی، قانون املاک اجاری در سال ۱۲۹۴ هجری شمسی، قانون کتیرا در ۱۳۰۱ هجری شمسی،  و اساسی ترین قانون  مالیاتی در سال  ۱۳۰۴ هجری شمسی،  در مجلس مصوب شد که می توان این قانون را شروع احیاء و تغییرات مالی و مالیاتی کشورمان ایران دانست.

مطلب خود را با تاریخچه ای از قانون گذاری و اخذ مالیات در ایران در هفته مالیات آغاز نموده ام. که نشان ساختار دیرینه مالیات در کشور مان است. اما سووال اینجا است چرا با توجه به پیشینه دیرینه مالیات در کشورمان، مشکل فرهنگ پرداخت مالیات تاکنون برای همگان حل نشده است. مهمترین مشکل در حال حاضر سازمان امور مالیاتی، فرهنگ عدم پرداخت بموقع مالیات و با به زبان ساده فرار مودیان از مالیات است.

برای توسعه فرهنگ مالیاتی چه باید کرد؟ در این حوزه در مجموع نیازمند بازنگری در نمادها ونشانه هاست، باید به ماهیت مالیات و جنبه ‏ها وپیامدهای مثبت آن توجه شود و از نمادهای مثبت وقوی برای توصیف مالیات استفاده شود.

ساده سازی مفاهیم ومسائل مرتبط با مالیات در رسانه‌های جمعی وآموزش مستمر برای تمام قشر های جامعه لازم است چرا که با اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده تمام شهروندان مودی نظام مالیاتی هستند و در تامین هزینه‌های عمومی مشارکت دارند و باید در مورد مالیات و آثار آن آگاهی پیدا کنند.

ارتقای فرهنگ مالیاتی و همراهی مالیات‌دهندگان با اصلاحات مالیاتی در این میان نقش پراهمیتی دارد. سیاست گذاران و مجریان اصلاحات مالیاتی باید با سالم‌سازی ادارات مالیاتی و همچنین فضای کسب و کار، تهیه فیلم های مستند سرمایه گذاری و یا مخارج عمومی کشور انجام شده از وجوه حاصل از مالیات دریافتی از مودیان، همچنین افزودن مباحث درسی با موضوع اهمیت مالیات در کشور در مقاطع ابتدایی و تکمیلی دانش آموزان و دانشجویان میل عمومی مردم به پرداخت مالیات را تقویت کنند. به این ترتیب مبادی و گریزگاه‌های مالیاتی مسدود می‌شوند.

همچنین این هنر و توانایی کارشناسان، مدیران حسابداری و مالیاتی  است که با ظرافت و به شکل نامحسوس به موضوع نزدیک شوند تا درک و برداشت صحیحی از مالیات در ذهن کارفرمایان، مودیان و بطور کلی شهروندان بوجود بیاورند. زیرا با توسعه فرهنگ مالیاتی، کشور در سطح کشورهای توسعه یافته قرار می گیرد. به باور بسیاری از تحلیلگران، نسبت پرداخت یا درآمدهای مالیاتی به تولید خالص داخلی تا اندازه‌ای نشان‌دهنده سطح توسعه‌یافتگی کشورها را نشان می‌دهد، برخی از یافته‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که سهم درآمد مالیاتی از تولید ناخالص داخلی در اقتصاد کشورهای توسعه یافته حدود ۴۰ درصد است که این رقم برای اقتصاد کشورهای در حال توسعه حدودا ۱۵ درصد است. بر اساس یکی از گزارش‌های صندوق بین‌المللی پول که در آن اصلاحات مالیاتی کشورها بررسی شده، آمده است؛ در اقتصاد کشورهای فقیر، چون نظام و سطح تجمیع و تحقق درآمدهای مالیاتی ضعیف‌تر است، بنابراین توسعه اقتصادی آنها را به‌طورمستقیم تحت تأثیر و حتی در معرض بحران قرار داده است. 

فرهنگ سازی مالیاتی علاوه بر فرهنگ سازی توسط رسانه های محیطی وجمعی، باید سوژه های فیلم های سینمایی و تلویزیونی نیز قرار گیرد. رسانه های اجتماعی و پیام رسان های اینترنتی نیز می توانند در این فرایند سهیم باشند، گروهها، کانالها وافراد سرشناس یا سلبریتی ها همانگونه که در مسائل و دغدغه های عمومی مانند محیط زیست، مدیریت شهری ومسائل فرهنگی وهنری صحبت می کنند می‏تواند مالیات را به مثابه مسئله ای اجتماعی و در پیوند با رفاه اجتماعی در کانون بحث وگفتگو قرار دهند و ظرفیت های رسانه های اجتماعی را برای مشارکت شهروندان بکارگیرند. تمامی این رسالت ها می تواند در ارتقای پرداخت بموقع مالیات مهم است. همانطور که در کشورهای توسعه یافته برای مردم بسیار حیاتی و مهم تلقی شده است.  تمام بر اساس تبلیغات صحیح، فرهنگ سازی، آموزش دانش آموزان و آگاه سازی شهروندان از مالیات است. می توان این دستاورد را بر اساس فرهنگ سازی صحیح مالیاتی در آن کشور ها دانست. بگونه ای فرار مالیاتی برایشان از ارتکاب به قتل هم سخت تر است. زیرا بر این باورند قتل نفس تعداد معدودی را تحت تاثیر قرار می دهد. در صورتی که فرار از مالیات یک ملت را آسیب می رساند.