عقب ماندگی ایران از تکنولوژی

«ما در ایران دیگر فرصت آزمون و خطا نداریم، شرایط جهان برای پرداختن به هوش مصنوعی، اقتصاد مبتنی بر هوش مصنوعی و تکنولوژی‌های پیشرو، جایی برای انتخاب افراد ناآگاه، یا کم اطلاع در مسند‌های تصمیم گیری کشور نمی‌گذارد. جهان منتظر آزمون و خطا‌های ما نمی‌ماند. اکنون همه کشور‌ها با نهایت توان خود در حوزه هوش مصنوعی سرمایه گذاری می‌کنند و سعی دارند به جایگاه ویژه‌ای برسند. در برخی کشور‌های حاشیه خلیج فارس «وزارت هوش مصنوعی» راه اندازی شده است. اما در ایران چنین نهاد متمرکز و تخصصی نداریم که به هوش مصنوعی به عنوان یک دغدغه مهم نگاه کند»

درآمد نیوز – حسین قیدر/ المانیتور در گزارشی به شاخص‌های هوش مصنوعی در عرصه بین الملل پرداخته است. این شاخص‌ها که بر اساس بررسی‌های Tortoise Media منتشر شده، نشان می‌دهد در شرایطی که ایران در هیچ بخشی از فهرست کشور‌های فعال در حوزه هوش مصنوعی جایگاهی ندارد، عربستان سعودی در صدر جدول جهانی استراتژی دولت هوش مصنوعی ایستاده است.

کشور‌های حاشیه خلیج فارس در حوزه‌های تکنولوژی و هوش مصنوعی به سرعت در مسیر رشد قرار گرفته اند. بر اساس گزارش المانیتور، قطر در حوزه تحقیقات هوش مصنوعی از ژاپن هم سبقت گرفته است.

با توجه به اهمیت فناوری و هوش مصنوعی در حوزه رشد و توسعه اقتصادی و برای پاسخ دهی به این سوالات که آینده اقتصاد ایران در غیاب هوش مصنوعی چگونه خواهد بود و اساسا هوش مصنوعی چگونه در رشد اقتصادی کشور‌ها نقش آفرینی می‌کند، فرارو با مهدی پازوکی، اقتصاددان و پوریا حداد، کارشناس ارشد و پژوهشگر حوزه هوش مصنوعی گفتگو کرده است:

از ماراتن اقتصاد جهانی عقب افتاده‌ایم

مهدی پازوکی درباره اهمیت تکنولوژی و هوش مصنوعی در توسعه اقتصادی گفت: «یکی از اهداف برنامه‌های کلان توسعه اقتصادی در ایران، از برنامه چهارم توسعه به بعد، این است که نرخ رشد اقتصادی ۸ درصد باشد. نرخ رشد که با دستور و فرمان افزایش پیدا نمی‌کند. برای تحقق اهداف رشد اقتصادی کشور، نیاز به افزایش بهره‌وری داریم. قانونگذار هم اعلام کرده که یک سوم رشد اقتصادی از بهره‌وری حاصل می‌شود. این جا است که نقش مهم تکنولوژی پررنگ می‌شود. تکنولوژی و هوش مصنوعی، نقش بسزایی در افزایش تولید ملی کشور خواهد داشت. اگر قرار باشد با سیستم‌های سنتی به سراغ بخش‌های صنعت، کشاورزی و نفت برویم نه تنها شکست می‌خوریم بلکه از کشور‌های منطقه نیز عقب خواهیم ماند. توسعه تکنولوژی و هوش مصنوعی نیز یک موضوع دستوری نیست. تکنولوژی در جهان امروز مجموعه‌ای است مشتمل بر اطلاعات و دانش فنی. ما نمی‌توانیم با متحدان نزدیک خود همچون روسیه، تکنولوژی کسب کنیم. چون روسیه نیز از کشور‌های عقب مانده دنیا در بخش تکنولوژی صنعتی است.»

وی افزود: «یکی از دلایل محبوبیت پوتین در سال‌های ابتدایی فعالیتش، استفاده از تکنولوژی‌های مدرن غربی به اضافه سرمایه کشور‌های مختلف در حوزه نفت و گاز بود که از جمله این کشور‌ها می‌توان به ایتالیا، نروژ، انگلستان و آمریکا اشاره کرد. همین روش کمک کرد که روسیه تولید خود را به ده میلیون بشکه برساند و پس از عربستان سعودی، دومین صادر کننده نفت شود. حتی پس از جنگ سرد نیز شوروی سابق، این حجم از تولید را تجربه نکرده بود. بعد از جنگ اوکراین روسیه به شدت متضرر شده است، چرا که شرکت‌های غربی از روسیه خارج شده اند و اثرات این مسئله را نیز در اقتصاد روسیه میبینیم. اکنون، کشور‌های منطقه از جمله قطر، امارات و عربستان سعودی، با تکنولوژی مدرن جهان و هوش مصنوعی، خود را به روزرسانی کرده اند. باز هم با مثال نفت ادامه می‌دهم. قطر که مساحتی برابر با یک سوم استان هرمزگان دارد، طی سال گذشته ۱۱ میلیارد دلار صادرات LNG داشته در حالی که ایران هیچ صادراتی در این حوزه ندارد چرا که از تکنولوژی این بخش عقب افتاده ایم.»

این اقتصاددان در ادامه گفت: «اگر کارشناسان اقتصادی می‌گویند با کشور‌های خارجی و به ویژه غرب تعامل داشته باشیم، با این هدف است که از دانش و تکنولوژی جدید و به ویژه هوش مصنوعی برخوردار شویم و برای افزایش تولید ملی به کار ببندیم. با مدیریت سنتی نمی‌توانیم جامعه صنعتی را اداره کنیم. جهان مدرن را اندیشه‌های مدرن اداره می‌کنند نه ابزار‌های مدرن. عراق سال گذشته جای ما را در اوپک گرفت و بالغ بر یکصد و ده میلیارد دلار نفت فروخت. عراق در حال تجهیز بندر بصره با تکنولوژی‌های پیشرفته است تا حدی که به زودی از بندر «جبل علی» امارات نیز پیشرفت بیشتری خواهد کرد. همچنین عراق در تلاش است از طریق مسیر خط آهن، خود را به ترکیه و سپس اروپا متصل کند. همه این پیشرفت‌ها در سایه توسعه تکنولوژی رخ داده است. اگر رشد اقتصادی مستمر می‌خواهیم تکنولوژی و هوش مصنوعی به عنوان پایه‌های این رشد لازم خواهند بود. رشد اقتصادی مستمر منجر به توسعه اقتصادی خواهد شد. تکنولوژی نه تنها در تولید ملی و بهره وری نقش دارد، بلکه منجر به حفظ منابع زیست محیطی همچون نفت و آب خواهد شد. ارتباط با غرب و توسعه روابط مبتنی بر هوش مصنوعی و تکنولوژی در راستای منافع مردم ایران خواهد بود. ما همه تخم‌مرغ‌ها را در سبد رابطه با روسیه گذاشته ایم که چیزی به جز عقب گرد نیست.»

عربستان اروپای آسیا

پازوکی افزود: «بن سلمان مایل است، عربستان به «اروپای آسیا» تبدیل شود و در نتیجه در بخش تکنولوژی و هوش مصنوعی سرمایه گذاری‌های گسترده‌ای انجام داده است. بن سلمان در عین حال که با چین قرارداد‌های صد‌ها میلیارد دلاری می‌بندد، رابطه با غرب را هم تضعیف نکرده و حتی افزایش داده است. سیاست خارجی ما ایراد دارد، چون تفکر غالب بر این است که ارتباط با غرب یعنی وادادگی. این تفکر، به نفع ملت ایران نیست. اگر ما هم مایلیم تولید ناخالص داخلی را رشد دهیم، نیاز به سرمایه گذاری و تکیه بر تکنولوژی داریم. بی توجهی به این موضوع باعث می‌شود پروژه‌های بزرگ بین المللی ما در شلمچه و آزادگان با عراق و در میدان گازی آرش با کویت و در پارس جنوبی با قطر با مشکل مواجه شود. ما فقط مونتاژ کار شده ایم و هیچ تکنولوژی مستقلی نداریم. بهتر است چشمان خود را باز کنیم و ببینیم کشور‌های منطقه در حوزه هوش مصنوعی با چه فاصله‌ای از ما ایستاده اند، ما از ماراتن جهانی در حوزه هوش مصنوعی عقب افتاده ایم و هنوز در تکنولوژی‌های صنعت نفت خود مانده ایم چه برسد به هوش مصنوعی.»