درآمد نیوز – گروه اقتصادی- توجه ویژه به امنیت غذایی یکی از ارکان اساسی برنامه ریزی های اقتصادی در همه کشورها محسوب می شود. در واقع هراس از ناامنی غذایی مردم مقدم بر همه دغدغه های دولتمردان محسوب می شود. با نگاهی به تاریخ به درستی  می توان بر این مفهوم صحه گذاشت  که چگونه از این محصول به عنوان یک سلاح به مراتب مخرب تر از هر سلاح جنگی دیگر برای تحت فشار گذاشتن و کشتار مردم  استفاده شده است. طاعون گندم در اوکراین در دوران استالین و البته قحطی بزرگ در ایران نمونه هایی از این دست هستند.

همانطور که در بالا گفته شد، گندم کالایی استراتژیک محسوب و در طول تاریخ دستاویزی برای تحت فشار قرار دادن ملت ها و دولت ها بوده و هست. از این رو همواره حکومت ها تلاش خود را برای کاهش اثرات این فشار داشته اند اما جنگ ها و تصمیمات سیاسی تاثیر مستقیم بر تولید و عرضه و تقاضای گندم داشته و نگرانی و هراس از نبود آن برای همه حکومت ها یک دغدغه اصلی و اساسی محسوب شده است.

در ایران، تحریم های ۴۰ ساله همواره بر پیکر اقتصاد ایران زخم هایی را بر جای گذاشت و نگرانی از اثرات آن بر برخی از کالاهای اساسی از جمله گندم همواره وجود داشته و دارد. از این جهت تلاش برای کاهش نیاز به خارج از مرزها برای تقاضا یکی از برنامه های کلان کشور همواره محسوب شده است. از این جهت، دو دهه قبل ایران بی نیازی اش از واردات گندم از سایر کشورها که بیشترین میزان این واردات از روسیه و آمریکا بود را در «جشن خوکفایی گندم» اعلام کرد.

داستان از این قرار بود که، با جدی شدن، بحث خودکفایی گندم در سال‌های پایانی دهه ۷۰ افزایش عملکرد گندم و قطع واردات، ساختار جدیدی در وزارت جهاد کشاورزی به نام «دفتر مجری طرح گندم» تأسیس شد که با انجام مطالعات تکمیلی در این زمینه از بدو فعالیت خود در سال ۱۳۸۱ اقداماتی را سازمان‌دهی و به مورد اجرا گذاشت. به طوری که  پس از ۴۵ سال با تولید حدود ۱۴ میلیون تن، جشن خودکفایی در تولید گندم در آبان ۱۳۸۳ برگزار شد.

پس از آن،  ایران که در سال ۱۳۸۳ با تولید بیش از ۱۴.۵ میلیون تن گندم در تولید این محصول استراتژیک کشاورزی به خودکفایی رسید و متولیان امر روزهای خوبی را برای این زیبای طلایی آرزو کرده و نوید دادند اما دگر بار و در سال ۱۳۸۸ با واردات بیش از ۵.۴ میلیون تن گندم،ایران بار دیگر  به چهارمین واردکننده بزرگ این محصول در جهان تبدیل شد.

این روند ادامه داشت تا این که بار دیگر تولید داخلی گندم در سال ۱۳۹۴ و پس از ۱۱ سال به سطح نخستین سال خودکفایی برسد. سال بعد سالن کنفرانس سران اسلامی در سال ۹۵ میزبان مهمانانی بود که برای جشن دوم خودکفایی دعوت شده بودند. گفته می شود، بر اساس آمار منتشر شده در سال بعد از آن یعنی سال ۱۳۹۶ با رسیدن سطح تولید گندم به حدود ۱۴.۶ میلیون تن، ایران توانست از وابستگی به واردات گندم و فهرست ۲۰ کشور اصلی واردکننده این محصول با اهمیت کشاورزی خارج شود و این اخرین جشنی بود که برای خودکفایی زیبای طلایی برگزار شد و اکنون در ابتدای قرن جدید جنگی در مرزهای شمالی بار دیگر برنگرانی برای تامین گندم افزوده  که باید برای این هم چاره ای اندیشید.

دولت قبل برای واردات آرد یارانه میدهد

ارز ترجیحی که در دولت قبل برای واردات آرد نیز پرداخت می شد، متاسفانه به مثابه سایر کالاهایی که با این یارانه قرار بود برای معیشت مدرم هزینه شود به محلی برای قاچاق معکوس تبدیل شده و آرد مور نیاز مردم در کشورهای همسایه به فروش می رفت.

دولت سیزدهم با ساماندهی بازار آرد و تعریف خرید کارتی نان سعی بر تغییر روش پرداخت یارانه آرد و در عین حال جلوگیری از هر سواستفاده ای در این بخش را آغاز کرد. در عین حال این روند می تواند الگوی مصرف نان در ایران را که یک نگرانی جدی محسوب می شود، تغییر دهد.

بعد از افزایش قیمت برخی از کالاها دولت سیزدهم اعلام کرد که قیمت نان سنتی به‌هیچ‌عنوان گران نمی‌شود و برای این مهم تدابیر بسیار زیادی اندیشیده شد. از سوی دیگر برخی از کارشناسان حوزه نان همچنان دغدغه احتمال قاچاق شدن آرد نان سنتی را دارند. دولت سیزدهم برای مبارزه با موضوع قاچاق آرد نان سنتی مدتی است طرح کارت نان را به‌صورت آزمایشی در برخی از استان‌های پایلوت در دست اجرا دارد و اگر نتیجه مؤثری بگیرد این طرح را به تمام کشور تعمیم خواهد داد.

تغییر الگوی مصرف نان با هدفمندی یارانه آرد

در این زمینه رحمت‌اله نوروزی، عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی درباره تغییرات یارانه‌ای آرد نان‌های سنتی گفت: «حذف میلیاردها تومان یارانه‌ای که به آرد تعلق می‌گرفت به‌نوعی مبارزه با رانت و فساد است. یکی از مسائل هدر رفت نان همین یارانه‌ای بود که به آن تعلق می‌گرفت و فرصت قاچاق آرد را به خارج از مرزها ایجاد کرده بود»

وی افزود: «در سال حدود ۶ تا ۷ میلیون تن گندم وارد می‌کردیم اما برای کارخانه‌های ماکارونی، شیرینی و غیره درحالی‌که این یارانه آرد می‌توانست مستقیم به جیب خود مردم برود. البته من معتقدم که نباید نان گران به دست مردم برسد اما در مورد آردی که به نانوایی‌ها داده می‌شود همه‌چیز باید شفاف باشد»

نوروزی ادامه داد: «باید محاسبه شود که در یک خانواده دو نفره یا چند نفره در ماه چه عددی مصرف نان وجود دارد. مبلغ این نان مستقیم به مردم پرداخت شود یا همین طرحی که اکنون وزارت اقتصاد در دست دارد و انجام می‌دهد هم اقدام خوبی است.»

وی افزود: «در زنجان به‌صورت پایلوت دستگاه‌های کارت‌خوان نصب شد و هم‌زمان در چند استان دیگر هم این طرح آغاز شده است و نتیجه‌اش نشان می‌دهد که چه باید بکنیم و بدین‌صورت جلوی قاچاق آرد گرفته خواهد شد. درواقع باید مشخص باشد آرد کجا خرج می‌شود. اینکه آرد یارانه‌ای که اضافه بیاید را ببرند و به آزادپزها بدهند یا قاچاق شود منصفانه نیست. حتی گزارش‌هایی داریم که آرد و نان خوراک دام می‌شود چون قیمت نهاده بالا رفته است و این منصفانه نیست.»

عضو کمیسیون کشاورزی مجلس با اشاره به هدر رفت نان در خانواده‌ها گفت: «در شرایط فعلی باوجود آموزش‌هایی که داده شده ما همچنان هدر رفت نان را داریم و مقدار نان خشک ما زیاد است و این درحالی‌که است که الان موضوع اول دنیا بحث امنیت غذایی است. می‌توان یارانه را نقدی به مردم بدهیم و بگذاریم نانوایی‌ها رقابتی کار کنند. در این شرایط کیفیت نان هم بالا می‌رود..»