درآمد نیوز– محمدرضا ناری ابیانه، مطابق ماده ۷۵۲ قانون مدنی، صلح ممکن است در یا رفع مورد تنازع موجود باشد و یا در جهت جلوگیری از تنازعی احتمالی در مورد معامله و غیر از آن واقع شود. از طرفی دیگر، عقد به صلح مادر عقود نیز مشهور می باشد.

زیرا، بدون که این احتیاجی به شرایط سخت و محکمی وجود داشته باشد، نتیجه آن عقد را خواهد داشت. ماده ۷۵۸ قانون مدنی نیز مثبت موضوع مذکور است. اکنون این پرسش مطرح می گردد که با توجه به قابلیت و ظرفیت بالای عقد صلح آیا می توان قرارداد پایاپای منطبق با آن دانست، پاسخ به سوال منفی است و برای اثبات این ادعا استدلال های زیر مطرح می گردد.

نخست: تفاوت در ماهیت: قرارداد پایاپای برای پاسخ به مشکلات ارزی و نوسات ایجاد شده اند و هدف از انها کسب منافع اقتصادی و سود بیشتر است به همین جهت پایه و اساس آن را تعهد تشکیل دهد می درحالی که عقد صلح از اغاز برای رفع اختلافات و صلح و سازش پایه ریزی شده و عنصر تسالم جز جدانشدنی همه اقسام آن به شمار می آید. مشهور فقهای امامیه نیز مفهوم اصلی صلح را تسالم می دانند که فی نفسه نمی تواند به تملیک و انتقال اموال منصرف گردد.

دوم: معوض بودن پایاپایی و جواز صلح محاباتی، صلح به طور معمول دارای معوض است ولی ضرورتی ندارد که ارزش دو عوض با هم برابر باشد، هر گاه عوض نابرابر و ناچیزی در صلح تعیین شود، چنین صلحی، صلح محاباتی نیز نامیده می شود.

از آنجا که ذات صلح تسالم است قانونگذاری اجازه داده که طرفین در صلح عین مال یا اسقاط اختلاف چیزی از طرف مقابل درخواست نکند ماده ۷۵۷ قانون مدنی صریحاً به جواز صلح بلاعوض اشاره کرده است، بنابراین حداقل نمی توان همه شقوق صلح را معوض تلقی کرد.

این در حالی است که در قرارداد پایاپای تعهد یک طرف، عوض تعهدات طرف دیگر است و هر تعهدی علت و جهت تعهد طرف دیگر است. کالا و محصولی که عرضه کننده به خریدار می دهد و در مقابل محصول و کالا است. هر یک از طرفین متعهد اند شده کالا و خدماتی نسبت به هم دیگر انجام دهد. از مجموع این مطالب بر می آید قراردادهای پایاپای با عقد صلح انطباق درخوری ندارد قواعد و احکام عقد صلح در تنطیم روابط طرفین معاملات پایاپای قدرت لازم را ندارد. در عقد صلح انحلال عقد در موارد استنایی پذیرفته شده و بسیار از خیارت به جز خیار شرط و تدلیس اعمال نمی گردد در حالی که در قرارداد پایاپای می توان فسخ یک جانبه را در قرارداد پیش بینی کرد.