از مدت ها قبل حزب دموکرات آمریکا بازگشت بدون و قید و شرط به برجام و مذاکره در قالب این قرارداد مهم بین المللی را برای تنش زدایی با ایران اعلام کرده است؛ چه اینکه همین حزب در زمان دولت قبل خود پایه گذار و معمار این توافق با ایران بوده است.

علیرضا عباسی، کارشناس اقتصادی

با تثبیت روند انتقال قدرت در آمریکا و یکدست شدن تمامی نهادهای قدرت سیاسی شامل ریاست جمهوری، سنا و کنگره در دست دموکرات ها یکی از مهم ترین رویدادهای موثر سیاسی در عرصه روابط بین الملل اتفاق افتاد. این اتفاق بر یکی از مهم ترین عوامل موثر بر اقتصاد ایران یعنی تحریم های بی سابقه و سخت و یکجانبه آمریکا علیه ایران هم موثر است.

از مدت ها قبل حزب دموکرات آمریکا بازگشت بدون و قید و شرط به برجام و مذاکره در قالب این قرارداد مهم بین المللی را برای تنش زدایی با ایران اعلام کرده است؛ چه اینکه همین حزب در زمان دولت قبل خود پایه گذار و معمار این توافق با ایران بوده است.

در صورت پایبندی رئیس جمهور آینده آمریکا به قرارداد برجام و بازگشت فوری به این قرارداد زنجیره بسیار پیوسته ای از اتفاقات سیاسی و اقتصادی به وقوع خواهد پیوست. ما تنها از منظر اثرات اقتصادی و با پیش فرض تحقق کامل رفع تحریم های اقتصادی به این موضوع می پردازیم. برجام دو اثر فوری دارد: رفع تحریم صادرات انواع محصولات نفتی و غیرنفتی ایران و رفع تحریم نظام بانکی ایران دو اثر محسوس برجام هستند. با فرض تحقق این هدف، ایران می تواند تا کمتر از شش ماه صادرات نفت خود را بازسازی و بازیابی کند.

رفع تحریم نظام بانکی ایران نیز امکان جابه جایی و تامین منابع ارزی کشور در بانک های خارجی را مهیا می کند. هم اکنون هزینه جابه جایی حواله های ارزی واردات بین ١٠ تا ٢٠ درصد اصل حواله ارزی است.

هزینه دور زدن تحریم ها برای صادرات انواع کالا نیز حداقل ١٠ درصد ارزیابی می شود. این به معنی آن است که رفع تحریم حداقل امکان ٢٠ درصد صرفه جویی ارزی ناشی از هزینه تبادلات ارزی ایران را فراهم می کند.

رفع تحریم ها همچنین امکان تامین مالی دولت از محل فروش نفت را افزایش می دهد. رونق تجارت می تواند منجر به افزایش درآمد دولت ناشی از اخذ تعرفه گمرکی و مالیات شود.

همچنین وفور کالا سطح عمومی قیمت ها را کاهش می دهد و از روند فزاینده تورم می کاهد. کاهش تورم انتظاری و روند تامین ارزی بسیاری از سرمایه ها را از پناهگاه دلار و طلا و حتی سفته بازی بازار مسکن بیرون می کشد و ریال قدرتمند می تواند موجب رونق بازار سهام و افزایش مبادلات تجاری و اقتصادی در درون کشور شود.

با انجام واکسیناسیون و کاهش شیوع ویروس کرونا رونق کسب و کارها جانی دوباره می گیرد و این می تواند نرخ رشد تولید ناخالص ملی را تا میانگین ٨ درصد افزایش دهد. در این سناریو خوشبینانه و البته قابل تحقق؛ رفع تحریم، کاهش تورم انتظاری و کاهش شیوع کرونا سه عامل موثر بر بهبود وضع وخیم اقتصادی و حرکت به سمت کاهش التهابات تورمی و ارزی مورد انتظار است. اما نقش دولت بسیار کلیدی تر است.

دولت می تواند از این فضای بهبود استفاده بسیار بیشتری ببرد و فضا را به نفع اقتصاد ملی بهبود دهد. فرصت رفع تحریم، فرصت طلایی جذب سرمایه های خارجی است. فرصت کلیدی کاهش نگرانی در اقتصاد ملی و فراهم کردن امکان افزایش سرمایه گذاری داخلی است .

فرصت جذابیت بخشیدن به بازارهای تولید، تجارت، سهام و ساخت و ساز برای جلوگیری از خروج سرمایه ها از ایران است. دولت و مجموعه حاکمیت باید جذابیت اقتصاد ملی را برای ایرانیان و حتی سرمایه گذاران خارجی بسیار بیشتر از کشورهای رقیب همسایه کنند.

اقتصاد بکر ایران یکی از سودآورترین محیط های سرمایه گذاری و توسعه بازار برای یک بنگاه اقتصادی است. ما می توانیم با سرعت اصلاحات وسیعی را در حوزه کسب و کار بخش خصوصی برای بهبود شرایط دستیابی به یک اقتصاد رقابتی و جذاب انجام دهیم. بروکراسی پیچیده و نظام تصمیم گیری کند و سردرگمی در اتخاذ یک تصمیم مهم مانند آنچه در مورد قیمت گذاری خودرو یا فولاد یا موارد مشابه مشاهده می شود نشانه این است که ما هنوز نمی خواهیم به تجربه بشری و علم اقتصاد و منافع بلندمدت آن توجه کنیم.

دیوار تحریم ها ممکن است به زودی فرو بریزد اما مهم تر از آن فرو ریختن باورهای غلط در حوزه اقتصاد و کنار زدن پرده ها و گشودن پنجره ها به روی اقتصاد بزرگ و گسترده جهانی است.

با نرخ بهره بالای بانکی، انحصار و امضاهای طلایی، قیمت گذاری دستوری، توزیع رانت ارزی، عدم عضویت در پیمان های تجاری و اقتصادی دنیا و عدم پذیرش استانداردهای جاری و شناخته شده تجارت جهانی، نمی توان پیشرفت چشمگیری را متصور بود. اقتصاد ایران باید از لیگ داخلی قدم به لیگ های منطقه و بین المللی گذارد تا قوی و قوی تر شود.

در عرصه تحریم ها و رصد اتفاقات ماه های اخیر به نظر می رسد در بر پاشنه دلخواه ما خواهد چرخید. اگر این مهم محقق شد، ما نیز پنجره ها را به دلخواه و از روی خوش رویی بگشاییم تا اقتصاد ایران نفسی بکشد و نخبه های ایرانی و متخصصان فراوان و کارگران پر تلاش بنای کارخانه های بزرگ و برندهای بلندآوازه و کسب و کارهای موفق جهانی و توسعه و آبادانی ایران را فراهم کنند.

در دنیای امروز اقتصاد نقشی کلیدی دارد. تعریف منافع مشترک اقتصادی با کشورهای منطقه و قدرت های اقتصادی اولین گام تنش زدایی و مهم ترین راه تقویت قدرت سیاسی و گام برداشتن در مسیر صلح و ثبات و تامین منافع بلندمدت ملی است.