نوسان نرخ ارز یکی از مهمترین متغیرهای اقتصادی کشور است که همه حوزه‌های اقتصادی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و این بازار جز در مقاطعی محدود هیچگاه ثبات را تجربه نکرده است، این تغییرات در نرخ ارز به عقیده بسیاری از کارشناسان اقتصادی عمدی است و از سوی دولت و بانک مرکزی برای جبران کسری‌های ریالی صورت می‌گیرد، در حالی‌که همین حالا هم با اتخاذ سیاست‌های درست قابل کنترل است! برخی هم دلیل این نوسانات ارزی را صرفا مشکلات خارج از کشور می‌دانند و معتقدند که این تحریم‌هاست که شرایط اقتصاد کشور را به هم ریخته است که اگر چنین باشد باید پرسید در چنین شرایطی بودن یا نبودن بانک مرکزی چه تفاوتی دارد!؟

در هفته‌های گذشته نرخ دلار در کانال ۲۲ تا ۲۴ هزار تومان نوسان داشت، پیش‌بینی می‌شد که بتواند تا مرز بین ۱۹ تا ۲۰ هزار تومان هم کاهش پیدا کند، با توجه به صحبت‌هایی که بایدن درباره برگشت به برجام داشته، فکر می‌کنید که بازار ارز به چه شکلی پیش خواهد رفت؟

سیاست‌های ارزی در اختیار بانک مرکزی قرار دارد، یعنی نرخی که به ۱۸، ۲۰ یا ۳۲ هزار تومان می‌رسد و به ۲۲ هزار تومان برمی‌گردد، تحت مدیریت بانک مرکزی است. بانک مرکزی که اختیارش را به بازار نمی‌دهد برعکس بازار باید منتظر تصمیم بانک مرکزی باشد. وقتی قیمت ارز به ۲۲ یا ۲۰ هزار تومان رسید چه اتفاقی در مناسبات خارجی ما رخ داده بود به جز اینکه بانک مرکزی چنین تصمیمی ‌را گرفت و خواست ببیند تا چه حد می‌تواند نرخ دلار را در بازار کاهش دهد و حالا هم که می‌بینیم قیمت ارز در حال افزایش است به این دلیل است که بانک مرکزی تابلوی خودش را تغییر می‌دهد. هر چقدر هم که بایدن نظر مثبت برای برگشت به برجام بدون قید و شرط داشته باشد، از این طرف ما شاهد کاهش نرخ به صورت طبیعی خواهیم بود ولی بانک مرکزی مانع کاهش بیشتر می‌شود، شاید چون این اقدام را به صلاح می‌بیند. اینکه گاهی آقای همتی می‌گوید مثلا ارز به ۱۵۰۰۰ تا ۲۰۰۰۰ تومان می‌رسد، این حرف‌ها بسیار غیرحرفه‌ای است چون یا رئیس بانک مرکزی نباید اظهارنظر کند یا اگر صحبتی صورت می‌گیرد باید سنجیده باشد چراکه به بازار خط می‌دهد وگرنه یک راننده تاکسی هم می‌تواند عددهایی را با برداشتی که از اوضاع دارد، بیان کند. رئیس جمهوری هم در این باره صحبت می‌کند ولی بانک مرکزی مدیریت نرخ ارز را انجام می‌دهد. تا حالا دیده شده که رئیس بانک مرکزی اروپا یا حوزه یورو در رابطه با نرخ دلار و یورو حرف بزنند؟ آنها مدیریت می‌کنند و نرخ را در یک محدوده نگه می‌دارند. هرچه صحبت‌های بایدن به سمت برگشت به برجام بدون قید و شرط باشد این نرخ کاهشی خواهد بود و هیجانات نیز از بین خواهد رفت و آنهایی هم که ارز دارند ممکن است فروشنده باشند ولی آن چیزی که نرخ را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، بانک مرکزی است. یعنی فروش چند میلیون دلار در بازار نمی‌تواند نرخ را کاهش دهد.

یعنی می‌‌توان گفت بانک مرکزی عمدا نرخ را بالا نگه می‌دارد؟

دلارهای پالتی را می‌بینید که حدود ۱۷ تا ۱۸ هزار تومان است، یعنی زمانی‌که میلیون دلار معامله شود نرخ‌ها در این حد است، ولی چرا کاهش پیدا نمی‌کند، چون بانک مرکزی نمی‌خواهد این اتفاق بیفتد. اگر بگوییم وخامت سیاسی و کاهش درآمدهای ارزی کشور نرخ ارز را بالا نبرده است باید برعکس آن هم اتفاق بیفتد و نرخ ارز کاهش پیدا کند ولی این اتفاق نمی‌افتد چون اعتباری به ثبات آن نیست. یعنی حتی اگر آمریکا هم به برجام برگردد باز هم ممکن است خارج شود، اینجاست که بانک مرکزی باید هوشیار باشد و نگذارد نرخ دچار تلاطم شود وگرنه اگر تحلیل‌ها این باشد که ارز بالا می‌رود یا پایین می‌آید و سه راه جمهوری و میدان فردوسی برای آن تعیین قیمت کنند، باید به حال آن کشور گریست که بانک مرکزی آن به بازار و صرافی‌ها نگاه می‌کند نه برعکس. در معاملات ارزی بین‌المللی هم این بانک‌های مرکزی هستند که نظارت می‌کنند تا قیمت‌ها در یک محدوده‌ای حفظ شوند، بیت‌کوین را ببینید چون مدیریت نمی‌شود یک روز ۳۰ هزار دلار قیمت دارد یک روز ۴۰ هزار دلار ولی این نیست که نرخ ارز چنین نوسانی داشته باشد، حتی در کشورهای خیلی ضعیف‌تر از ما از نظر اقتصادی، بانک مرکزی است که نرخ ارزشان را مدیریت می‌کند، در کشورهای همسایه ببینید چقدر این نرخ تلاطم دارد درحالی‌که در شرایط حادی هم قرار گرفته بودند. به نظرم بانک مرکزی ما اصلا اراده‌ای برای کاهش نرخ ارز ندارد تا رفاه به مردم برگردد.

بانک مرکزی چه سودی از بالا بودن نرخ ارز می‌برد؟ آیا موضوع درآمد دولت است یا مسائل دیگری وجود دارد؟

مسلما درآمد دولت در این میان مطرح است، یعنی اگر دولت در بودجه عددی برای نرخ دلار تعیین کند، نرخ نمی‌تواند از آن پایین‌تر بیاید. دولت این دلار را به ریال تبدیل می‌کند تا بدهی‌های خود را تسویه ‌کند. فرض کنید ارزهای بلوکه آزاد شوند، قرار نیست که آنها را حراج کنیم بلکه باید آن را مدیریت، ذخیره و نگهداری کنیم. الان که واردات هم ممنوع است. زمانی‌که واردات خودرو آزاد بود می‌گفتند که ۱۰ میلیارد دلار برای واردات صرف می‌شود و تا یک سال پیش هم واردات انجام می‌شد و این قیمت‌ها در بازار نبود! اگر ارزهای بلوکه آزاد شوند و دولت بخواهد اینها را تبدیل به ریال کند تا بدهی بانک مرکزی را بدهد، هرچه نرخ ارز بالاتر باشد این بدهی‌ها زودتر تسویه می‌شوند، باید به این موضوع نگاه کنیم که دولت زودتر ریال را از بانک مرکزی گرفته و قول داده دلارهایی که بیرون از کشور است برای بانک مرکزی باشد، حالا هرچه بانک مرکزی این ارز را با ارزش بیشتری تبدیل کند می‌تواند ریال بیشتری هم به دست بیاورد، ولی باید این موضوع را درنظر داشته باشیم که چشم بانک مرکزی باید سطح قیمت‌ها، اشتغال، رفاه و رکود اقتصادی را ببیند، اگر این نرخ بالاتر برود چه نفعی برای مردم خواهد داشت؟