تغییر ریاست جمهوری در آمریکا با تغییر موازنه‌های اقتصادی در جهان همراه بوده و این فرصتی است تا کشورها در سایه نبود تهدیدات ترامپ، بتوانند به تجارت آزادانه‌تری با یکدیگر بپردازند. در این میان ایران هم کشوری است که مورد سنگین‌ترین تحریم‌ها به‌ویژه بعد از اردیبهشت ۹۷ قرار گرفت و همین دلیل و البته شیوع […]

تغییر ریاست جمهوری در آمریکا با تغییر موازنه‌های اقتصادی در جهان همراه بوده و این فرصتی است تا کشورها در سایه نبود تهدیدات ترامپ، بتوانند به تجارت آزادانه‌تری با یکدیگر بپردازند. در این میان ایران هم کشوری است که مورد سنگین‌ترین تحریم‌ها به‌ویژه بعد از اردیبهشت ۹۷ قرار گرفت و همین دلیل و البته شیوع کرونا، تحت فشارهای اقتصادی قرار گرفت. در شرایطی که حالا آمریکا قصد دارد به برجام برگردد می‌توان فرصت‌هایی را برای توسعه اقتصادی ایران متصور شد که اگر از این فرصت‌ها به‌درستی بهره‌گیری شود می‌توان به گشایش‌های اقتصادی در سطح داخلی و خارجی امیدوار بود.

با توجه به انتخاب بایدن به‌عنوان ریاست جمهوری آمریکا و صحبت‌هایی که در مورد بازگشت به برجام داشته و فضایی که در مورد کاهش فشار تحریم‌ها شکل گرفته، فکر می‌کنید فضای تجارت خارجی ایران تغییراتی خواهد داشت؟

قاعدتا با توجه به اینکه دموکرات‌ها صراحتا اعلام کردند که به ۱+۵ برمی‌گردند و با سازمان‌های بین‌المللی همکاری می‌کنند، قطعا فضای بین‌المللی تجاری برای همه کشورها بهتر خواهد شد. یکی از معاهداتی که قرار است به آن برگردند سازمان تجارت جهانی است که عملا در دوران ترامپ، آمریکا مقررات سازمان تجارت جهانی را زیر پا گذاشت و با تمام کشورها قرارداد دوجانبه امضا کرد و حاضر به تبعیت از مقررات این سازمان نشد. قطعا فضای بین‌المللی در شرایط موجود آرام‌تر و منطقی‌تر و همکاری و تعامل در دنیا بیشتر خواهد شد. ما هم در صورتی که چه مذاکره کنیم چه نکنیم، بالاخره جزئی از برجام هستیم و هزینه آن را هم داده‌ایم و الان هم پایبند باقی مانده‌ایم. قاعدتا باید از اینکه آمریکایی‌ها به برجام برمی‌گردند استقبال کنیم، اصولا نبودن ترامپ و حرکات دیوانه‌واری که در رابطه با تحریم‌ها انجام می‌داد خیلی از کشورها را تشویق می‌کند که با ما همکاری کنند. از طرفی دیگر به‌نظر می‌رسد روابط سیاسی منطقه نیز دگرگون شود. یعنی بخشی از اتفاقاتی که در منطقه افتاد به‌دلیل فشارهایی بود که آمریکایی‌ها به کشورهای عربی وارد می‌کردند. یکی از خواسته‌های دوموکرات‌ها پایان یافتن جنگ یمن است که اگر این اتفاق بیفتد برخی از اختلافات منطقه‌ای و تنشی که بین روابط ما با سعودی‌هاست کاهش و همکاری‌های منطقه‌ای افزایش پیدا می‌کند. حدود ۶۰‌درصد از تجارت ما با کشورهای همسایه انجام می‌شود و این می‌تواند افزایش پیدا کند. از طرف دیگر هم ما می‌توانیم به منافع مالی خود در بیشتر کشورهای دنیا دسترسی پیدا کنیم و از آن برای تامین داروهای کرونایی که به یک معضل در کشور تبدیل شده و همچنین پوشش هزینه مقابله با این بیماری استفاده کنیم. قطعا همه اینها می‌تواند هم به سلامت و هم به تجارت کشور کمک کند تا سرانه تجاری شامل صادرات و واردات را بهبود یابد.

در این شرایط با توجه به اینکه بنگاه‌های اقتصادی کشور خیلی فعال نیستند یا با کمترین ظرفیت کار می‌کنند، چه کاری می‌توان انجام داد که رشد ناخالص داخلی افزایش یابد؟

۱۸ تا ۱۹‌درصد تولید ناخالص داخلی کشور به بخش نفت برمی‌گردد، یعنی بیشترین ارزش افزوده را نفت در کشور ایجاد می‌کند، وقتی پنج یا ۱۰ دلار برای استخراج یک بشکه‌ نفت هزینه می‌شود و می‌توان آن را ۳۰ تا ۶۰ دلار به فروش فروخت یعنی ارزش افزوده زیادی در اقتصاد کشور ایجاد می‌شود. اگر بتوانیم به بازار جهانی نفت برگردیم و ظرفیت تولید نفت را افزایش دهیم قطعا این اقدام می‌تواند اثر بسیار مثبتی در تولید ناخالص ملی داشته باشد، ضمن اینکه اگر این همکاری باعث کاهش نرخ ارز شود، کاهشی که در تولید ناخالص ملی کشور بر اثر افزایش نرخ ارز افتاده نیز جبران خواهد شد. روزی می‌گفتیم که ما ۴۶۰‌میلیارد دلار تولید ناخالص ملی داریم یک روز ۳۰۰‌میلیارد دلار و برخی هم می‌گویند از این میزان هم کمتر است و قاعدتا اگر نرخ ارز کاهش پیدا کند، خودش باعث بهبود در تولید ناخالص ملی کشور خواهد شد. از آن طرف تورم ام‌الفساد کشور است که به کسری بودجه دولت و افزایش نقدینگی مربوط می‌شود که اگر دولت بتواند به بازارهای جهانی نفت برگردد قطعا کسری بودجه و تورم قابل مهار بوده و چشم‌انداز مثبت ایجاد خواهد شد. چشم‌انداز مثبت به تنهایی باعث می‌شود که اقتصاد کشور دگرگون شود. سال ۹۵ رشد دورقمی را در اقتصاد کشور تجربه کردیم ضمن اینکه تورم تک رقمی شد و قیمت ارز هم کاهش پیدا کرد و هم مجموعه صادرات کشور افزایش و اشتغال وضعیت مناسبی پیدا کرد و در مجموع همه شاخص‌های اقتصادی کشور در این سال بعد از برجام بهبود پیدا کرد و هر کس منکر این ممکن موضوع شود باید کور باشد. می‌توانیم انتظار داشته باشیم که این بار هم با توجه به اینکه خیلی از نیازهایمان برطرف شده و شاید نیازهایمان در بازار جهانی کمتر هم شده باشد، بتوانیم در مذاکرات با دست بالا شرکت کنیم که قاعدتا می‌توانیم امتیاز بگیریم.

با توجه اینکه ممکن است فضا برای روابط بین‌الملل بازتر شود جایگاه دیپلماسی اقتصادی را در توسعه اقتصاد و تجارت جهانی چطور ارزیابی می‌کنید؟

آمدن بایدن راه را برای دیپلماسی باز می‌کند، یعنی فعال‌شدن دیپلماسی و نگاه‌های امنیتی کمتر خواهد شد. به‌نظر می‌رسد در صورتی که احتمال حمله نظامی منتفی ‌شود کشور بیشتر احساس امنیت می‌کند و در این زمان کشور مجبور است اولویت خود را اقتصاد قرار دهد. به‌نظر می‌رسد بعد از چندین دهه که امنیت محور اصلی کشور بوده به این جمع‌بندی رسیدیم که اقتصاد هم‌وزن یا بیشتر از امنیت برای کشور مهم است و این اهمیت بر کسی پوشیده نیست و کسی در جهان امروز نمی‌تواند منکر این اصل باشد. در حال حاضر این فضا ایجاد شده که باید روی اقتصاد کشور تمرکز و اگر منابعی ‌هم داریم به اقتصاد تزریق کنیم که می‌تواند به رشد و شکوفایی اقتصادی کمک کند و نگاه ما را به ارتباط با دیگران و دیپلماسی و همکاری با شرکت‌های بزرگ دنیا تغییر دهد.