درآمد نیوز– دکترمحمدرضا ناری: جایگاه معاملات تهاتری در اقتصاد امروز کجاست؟ برای اینکه بدانیم تهاتر چیست لازم است ابتدا به نخستین معاملات انسان فکر کنیم. از زمانی که انسان، تخصصی شدن فعالیت‌ها را پذیرفت، تهاتر و معاملات تهاتری آغاز شد.

منظور ما زمانی است که مثلاً یک نفر به نتیجه رسید که دامداری را بهتر از کشاورزی بلد است و اتفاقاً همسایه‌اش فهمید که کشاورزی را بهتر از دامداری انجام می‌دهند. پس یکی به صورت تخصصی به دامداری و دیگری به صورت تخصصی به کشاورزی مشغول شد. آنها احتمالاً مجبور بوده‌اند مقدار مشخصی گوشت را در مقابل مقدار مشخصی سیب زمینی یا گندم یا چیزی شبیه این، معامله کنند. این نوع معامله همان چیزی است که به آن معامله پایاپای یا تهاتر می‌گویند.

به سادگی نمی‌توان نقطه آغازین را در تاریخچه تهاتر جستجو کرد. اما می‌توان گفت که تاریخچه تهاتر چنان طولانی است که عمر پدیده‌ای به نام پول و سیستم های مالی را می‌توان در حد یک جرقه، در کل تاریخ بشر، کوتاه و ناگهانی دانست.

هر نوع معامله‌ای را که در آن دو کالا مستقیماً‌ با یکدیگر مبادله شوند، معامله پایاپای یا تهاتر می‌نامند. اقتصاددانان، ترجیح می‌دهند از واژه تخصصی‌تر ابزار مبادله یا Medium of Exchange استفاده کنند و تعریف تهاتر را به شکل زیر مطرح کنند: معامله تهاتری یا معامله پایاپای، معامله ای است که در آن ابزار مبادله مورد استفاده قرار نگیرد.

بر اساس این تعریف، حتی در صورتی که به صورت قراردادی، شاخصی غیر از سکه و پول به عنوان معیار سنجش مورد استفاده قرار گیرد، عملاً از فضای معامله تهاتری خارج شده‌ایم. فرض کنید که یک باغ گردو، کودکان همه چیز را بر اساس گردو معامله می‌کنند.

در ازاء صد گردو، غذا می‌گیرند و با چیدن یک درخت گردو، دویست گردو جایزه می‌گیرند و با ده گردو می‌توانند یک شیشه نوشابه بخرند. در اینجا نمی‌توانیم بگوییم که سیستم تهاتر وجود دارد. آنچه شکل گرفته، استفاده از گردو به عنوان ابزار مبادله است.

هر جا که استفاده از ابزار مبادله دشوار بوده و یا نقد کردن دارایی‌ها سخت باشد، رغبت به تهاتر افزایش پیدا می‌کند. به همین علت مثلاً اصطلاح تهاتر ملک را بیشتر از تهاتر لباس و پوشاک می‌شنویم. یا به عنوان مثال در همین صنعت ساختمان، می‌شنویم که گاهی اوقات به جای پرداخت هزینه مصالح، واحدهای ساختمانی به فروشنده آن مصالح واگذار می‌شود.

هم‌چنین در مواردی که کشورها با تحریم‌های اقتصادی مواجه شده و جابجایی پول برایشان دشوار می‌شود، به استفاده از ابزار تهاتر ترغیب می‌شوند. دادوستد پایاپای همان معامله پایاپای بوده که در آن خدمات یا کالا بدون واسطه با کالا و خدمات دیگر مبادله می شوند. به جز خدمات یا کالا موردنظر هیچ چیز دیگری مبادله نشده و خبری از دادوستد پول نیست که امروزه به شکل مرسومی انجام می گیرد.