به گزارش درآمد نیوز – آذین ؛ در خردادماه سال‌۱۳۹۵ تفاهم‌نامه‌ای مابین سورنا ستاری معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری و مرحوم اکبر ترکان دبیر وقت شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی به امضاء رسید.

براساس این تفاهم‌نامه مقرر گردیده بود مراکز نوآوری در مناطق آزاد برای میزبانی شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی و خارجی همکار شکل گرفته و زمینه بهره‌مندی شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان و فناور از تسهیلات، خدمات و زیرساخت‌های مناطق آزاد فراهم گردد.

حسین قیدر/همچنین به منظور تحقق اهداف سند چشم‌انداز برنامه‌های توسعه اقتصادی و براساس بند‌۱۱ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی ابلاغ شده از سوی مقام معظم رهبری، فراهم آوردن زیرساختی نوآورانه و پیشرو در هر منطقه، با عنایت به ماموریت‌ها و اولویت‌های فناورانه آن، تولید و ترویج محتوای رسانه‌ای علمی، فناورانه و فرهنگی متناسب با نیاز کشور، فرهنگ‌سازی انتقال و بومی‌سازی فناوری‌های موردنیاز کشور، ایجاد و تقویت روابط‌ میان‌دانشگاهی بین‌المللی، جلب مشارکت مراکز معتبر طراحی مهندسی و فناوری جهان برای انجام طرح‌های مشترک و برگزاری دوره‌های آموزشی، ایجاد امکان استقرار گروه‌ها و مراکز پژوهشی خارجی در مناطق آزاد از اهداف انعقاد تفاهم‌نامه مزبور ذکر شده است.

ماجرای تفاهم نامه دانش بنیان

در شهریورماه سال‌۱۴۰۱ نیز تفاهم‌نامه دیگری میان سورنا ستاری معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری و سعید محمد دبیر پیشین شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی امضاء گردید. در این تفاهم‌نامه جدید، موضوعاتی نظیر استقرار شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی با رویکرد تولید صادراتی، جذب سرمایه‌ خارجی و تولید مشترک با شرکت خارجی و همکاری فناورانه با هدف مشارکت شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق با سرمایه‌گذاران و شرکت‌های خارجی، تسهیل صادرات شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق از طریق پایانه‌های مرزی موجود در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، عرضه محصولات دانش‌بنیان و خلاق به تجار خارجی با هدف ایجاد پایگاه و نمایشگاه دائمی محصولات دانش‌بنیان و خلاق در مناطق آزاد مطرح گردیده است‌‌.

طبق تفاهم‌نامه جدید، معاونت علمی ریاست جمهوری متعهد شده تا نسبت به شناسایی اولیه شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق دارای پتانسیل جهت استقرار در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، شناسایی و معرفی سرمایه‌گذاران ایرانی خارج از کشور علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد و ویژه و طراحی سیستم ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق مستقر در هر یک از مناطق آزاد و ویژه اقدام کند.

طراحی، تجهیز و ایجاد نمایشگاه دائمی محصولات دانش‌بنیان و خلاق در مناطق آزاد و ویژه منتخب، ایجاد شبکه و بسترهای ارتباطی و تعاملی میان زیرساخت‌های موجود در مناطق آزاد و زیرساخت‌های خارج از کشور، ایجاد شبکه و تسهیل گری برای ایجاد ارتباط موثر با سایر بازیگران زیست‌بوم داخلی ازجمله مراکز رشد، پارک‌ها از دیگر تعهدات معاونت علمی است.

سازمان‌های مناطق آزاد و ویژه اقتصادی نیز متعهد شده‌اند تا در زمینه‌هایی همچون استفاده از ظرفیت و تجارب معاونت در شناسایی و معرفی مزیت‌های نسبی هر منطقه از منظر حوزه فناوری و صادرات، طراحی بسته‌های حمایتی و زیرساخت تولیدی ویژه هر یک از مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، ایجاد لاین ویژه برای شرکت‌های دانش‌بنیان متقاضی استقرار در هر یک از مناطق آزاد و ویژه و فراهم کردن زیرساخت مناسب جهت ایجاد نمایشگاه دائمی محصولات دانش‌بنیان و خانه‌های خلاق و نوآوری در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی با معاونت علمی همکاری داشته باشد.

مفاد این تفاهم نامه

با مقایسه مفاد دو تفاهم‌نامه ذکر شده، مشخص می‌گردد دغدغه‌های اصلی در ارتباط با شکل‌گیری اکوسیستم دانش‌بنیان در مناطق آزاد نزد نهاد سیاستگذار مناطق آزاد و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری پس از گذشت ۶سال هنوز تغییری نکرده است و تحول جامعی در راستای ایجاد زیست‌بوم دانش‌بنیان در مناطق آزاد که مدنظر مسئولین امر بود، روی نداده است‌‌.

در مرداد‌ماه سال‌۱۴۰۱ نیز نخستین نشست از سلسله نشست‌های «نقش تنظیم‌گری در اقتصاد دانش‌بنیان» با محوریت مناطق آزاد، تحت عنوان «تنظیم‌گری در مناطق آزاد و اقتصاد دانش‌بنیان» با حضور جمعی از اعضای هیات علمی ‌دانشگاه‌ها و مدیران دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری برگزار شد که در آن نشست هم موضوعات کلان دیگری در ارتباط با جایگاه مناطق آزاد در نظام نوآوری و سیاستگذاری اقتصاد دانش‌بنیان کشور طرح شده است. موضوعاتی نظیر چگونگی پیشروی اقتصاد دانش‌بنیان در کشور، مشکلات و چالش‌های مناطق آزاد و همچنین بایدها و نبایدهای سیاستگذاری در نظام نوآوری، تدوین نظام نوآوری منطقه‌ای برای مناطق آزاد و همچنین در نظر گرفتن شرایط، وضع موجود و پتانسیل‌های هر منطقه در مقررات‌گذاری، ثبات اقتصاد کلان، ثبات قانونگذاری، اهمیت روابط بین‌الملل، استفاده از فرصت صادرات به کشورهای همسایه، آموزش و تقویت تجارت در حوزه صنعت، سرمایه‌گذاری برای ظرفیت‌سازی، بهبود فضای تعامل بین دانشگاه‌های ایران و خارج از کشور و همکاری‌های مشترک، وجود توالی در مقررات‌گذاری و همچنین روشن شدن ارتباط نهادی مناطق آزاد و نهادهای حاکمیتی سرزمین اصلی.

مناطق آزاد ایجاد نوآوری

اما این‌که واقعا چه ربط و ارتباط مبنایی بین فلسفه وجودی مناطق آزاد و ایجاد نظام نوآوری وجود دارد، مسئله‌ای است که با مشخص شدن آن می‌توان به منطق موجود در دو تفاهم‌نامه فوق‌الذکر و وضعیت مناطق آزاد در زمینه ایجاد زیست‌بوم دانش‌بنیان پی برد. فلذا در ابتدا باید نظام نوآوری را به عنوان یک مسئله محوری، موردتوجه قرار دهیم.

مناطق آزاد کشور به سبب آن‌که بر بنیاد نگرش‌های برون‌نگر، مبتنی‌بر مزیت‌ها و فرصت‌های اقتصادی، قابلیت دسترسی به بازارهای مصرف و با هدف گسترش صادرات شکل گرفته‌اند، می‌توانند میزبانی شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی و خارجی و همچنین زمینه بهره‌مندی شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان و فناور از تسهیلات، خدمات و زیرساخت‌های مناطق را فراهم نمایند. ظرفیت‌های این مناطق با عنایت به زیرساخت نوآورانه و پیشرو در هر منطقه، ماموریت‌ها و اولویت‌های فناورانه آن، تولید و ترویج محتوای رسانه‌ای علمی، فناورانه و فرهنگی متناسب با نیاز کشور، فرهنگ‌سازی انتقال و بومی‌سازی فناوری‌های موردنیاز کشور باید شکل گیرد. لذا برای تحقق اقتصاد دانش‌بنیان نیاز به همکاری، ایجاد و تقویت روابط‌ میان‌دانشگاهی بین‌المللی، جلب مشارکت مراکز معتبر طراحی مهندسی و فناوری جهان برای انجام طرح‌های مشترک و برگزاری دوره‌های آموزشی، ایجاد امکان استقرار گروه‌ها و مراکز پژوهشی خارجی در مناطق آزاد پیش‌بینی شده است.