توافق پایاپای روش های مختلف ارتباط دو معامله و قرارداد صادراتی است که یکی از این دو قرارداد از کشور صادر کننده و قرارداد دیگری از کشور وارد کننده منشأ می گیرد.

محمد رضا ناری ابیانه

تعاریف متفاوت و مختلفی برای قراردادهای پایاپای ارائه و به رشته تحریر درآمده است که هم چنان برخی از حقوقدانان بر این اند عقیده که ارائه و بیان یک تعریفی دقیق و که جامع بتواند تمامی روشهای این نوع مبادلات را پوشش و دهد معاملات نقدی نیز را از دامنه این نوع از معاملات خارج کند، موضوع ای ساده نمی باشد چه آنکه، هر کدام یک از انواع مبادلات پایاپای، در فضای خاص و ویژه در خود و جواب به نیازها و مسائل خاصی تشکیل گردیده است.

فلذا، ارائه و تحریر هرگونه تعریفی از شکل مبادلات پایاپای ممکن است، کامل نباشد. کلایم اشمیتوف در تعریف آن می نویسد توافق پایاپای روش های مختلف ارتباط دو معامله و قرارداد صادراتی است که یکی از این دو قرارداد از کشور صادر کننده و قرارداد دیگری از کشور وارد کننده منشأ می گیرد.

در تعریف دیگری آمده است: تبادل و معاوضه یک شی یا کالا با کالای دیگر است در و پیچیده ترین شکل آن، نوعی سرمایه گذاری خارجی به حساب می آید.

گذشته از این در پایاپای طرف نخست قرارداد، کالا، خدمات، فناوری یا مال و حق اقتصادی دیگری را برای طرف مقابل تهیه و فراهم و در مقابل از طرف معامله مقدار توافق شده ای از کالا، خدمات، فناوری و یا ارزش اقتصادی دیگری را خریداری می کند.

چنین می توان بر آن اعتقاد بود که مبادلات پایاپای، به اقدامات و عملیاتی گفته می شود که بر اساس آن فروش و انعقاد قرارداد یک به کشور خارجی در تنها صورتی امکان پذیر است که فروشنده قبول کند کالاهایی از را کشور خریدار، به بها و ارزش قرارداد اول خریداری نماید و نهایتاً از کشور خریدار صادر نماید.

البته ذکر این نکته خالی از فایده نیست که گفته شود؛ به ناچار اصطلاح قرارداد پایاپای در مقابل عبارت انگلیسی کانتر ترید کانترکت که دارای مفهوم گسترده تری است، کار به برده شده است. چه در آنکه فرهنگ لغات بانکی ما، به هر نوع قرارداد بین المللی تجاری که بر اساس آن و خرید فروش در مقابل پول خارجی شکل نمی گیرد، معامله پایاپای می گویند که معادل و اصطلاح خارجی آن بارتر می باشد.

اما قرارداد پایاپای این در معنا و مفهوم یعنی بارتر خودش یکی از مصادیق و نمونه های مبادلات پایاپای می باشد. بنابراین، با توجه به آنچه بیان گردید؛ به خاطر پرهیز از جعل اصطلاح و عبارت، کلمه متعارف مبادله پایاپابا ی مسامحه و اغماض در تعبیر، استفاده می شود بنابراین، قرارداد پایاپای عبارت است از روش مشروط واردات کالا یا خدمات به صدور کالا یا خدمات به دیگر کشور فروشنده و تبادل ها آن به جای انتقال در برابر پول به تعبیر دیگر مبادله کالا یا خدمات با کالا یا خدمات هست از طریق روش بانکی تهاتر دفتری انجام می شود و مستلزم پرداخت هیچ وجه نقد نیست.