محمدرضا آذین

ایران به عنوان یکی از بزرگترین مصرف کنندگان طلا در جهان رتبه پنجم را در بین کشورها به خود اختصاص داده است. سهم کشورمان از مبادلات تجاری بازار جهانی طلا حدود ۳.۵ درصد و  مصرف سالانه طلا در ایران نیز حدود ۳۵۰ تن تخمین زده می شود.

در حال حاضر حدود ۳۶ هزار واحد طلافروشی در کشور وجود دارد. که با به اجرای مرحله ای قانون مالیات بر ارزش افزوده صنف طلا نیز مشمول مالیات فوق شد.

پس از ۱۰ سال از اجرای قانون مالیات برارزش افزوده و اعتراض فعالان و فروشندگان طلا و جواهر و موانع ایجاد شده بر سر تولید و فروش مصنوعات طلا و پیگیری اهالی این صنف برای حذف این مالیات از اصل طلا و اصلاح این قانون، در جلسه ۳۰ دیماه ۱۳۹۸ نمایندگان مجلس شورای اسلامی بر معافیت اصل طلا، جواهر و پلاتین در لایحه اصلاح این قانون رای دادند.

پس از ایرادات شورای نگهبان به موارد دیگر این قانون، نهایتا اصلاح قانون مالیات برارزش افزوده تایید و در روز ۱۲ تیرماه سال جاری توسط ریاست جمهوری ابلاغ شد.

بر همین اساس طبق ماده ۲۶ قانون مالیات برارزش افزوده مصوب سال ۱۴۰۰، فقط اصل طلا از مالیات برارزش افزوده معاف گردید و تنها از اجرت و سود مصنوعات طلا مالیات دریافت می گردد. البته قانون به شرطی اصل طلا را از مالیات برارزش افزوده معاف نموده که طلافروشان معاملات خود را در سامانه جامعی که سازمان امور مالیاتی موظف به طراحی و ایجاد آن است ثبت نمایند.

در همان مراحل اول اجرا اختلاف نظر این صنف با مجریان مالیاتی مبنی بر این که طلا «کالای سرمایه ای» است و مشمول مالیات بر ارزش افزوده نمی باشد آغاز و اعتراضات زیادی را که در نهایت کاهش مبادلات طلا را در بازار به همراه داشت که به شرح زیر به چند نکته از اختلاف نظرها تا حذف مالیات فوق از اصل طلا می پردازیم.

۱-  اجرای چند ساله قانون مالیات بر ارزش افزوده با انتقادات، مخالفت ها و مقاومت هایی مواجه بوده است. از جمله اینکه برخی اصناف کشور با توجیه خاص بودن کالا یا خدمتی که ارائه می کنند، خواستار در نظر گرفتن شرایط ویژه برای خود شده اند. شاید بتوان گفت بین اصناف، صنف طلا و جواهر از ابتدای اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده با توجه اینکه این مالیات با رویکرد مصرف است و در صنف طلا به عنوان کالای سرمایه ای است بیشترین اعتراض را به اجرای این قانون داشته اند.

۲-  در یک دهه اخیر که مالیات بر ارزش افزوده به اقتصاد و کسب و کار کشور وارد شد، باعث رکود در بعضی کسب و کارها شد. محاسبه مالیات بر ارزش افزوده بر اصل طلا، قیمت نهایی مصنوعات طلا را افزایش داد.  و قیمت طلا  را فراتر از قدرت خرید خانواده‌ها قرار گرفت.  با این توجه که طلا اساساً یک کالای مصرفی نیست که مشمول مالیات بر مصرف شد؛ بلکه کالایی سرمایه ای است که بدون تغییر ماهیت، به طور مستمر بین خریداران و فروشندگان دست به دست می شود و در هر دور چرخش، صرفاً به میزان اجرت آب کردن و ایجاد مصنوعات جدید، ارزش جدید خلق می شود. با اضافه شدن ارزش افزئده به مبادلات طلا از  درواقع  از یک مقدار طلای مشخص، بارها و بارها مالیات اخذ می شد.  در صورتی که آن چیزی که می بایست مشمول مالیات بر ارزش افزوده شود، اجرت مصنوعات است و نه کل ارزش طلا.

۳-  با مروری بر تجارب ۶۴ کشور منتخب که نظام ارزش افزوده دارند و اطلاعات راجع به نحوه رفتار مالیاتی آنها با صنعت طلا و جواهر وجود دارد،از بین ۶۴ کشور مورد بررسی، ۵۸ کشور در مالیات بر ارزش افزوده، رفتاری مشابه سایر کالاها با طلا و جواهر زینتی دارند. به عنوان مثال کشورهایی مثل آرژانتین، بلژیک، برزیل، چین، دانمارک، فنلاند، فرانسه، آلمان، یونان، ایتالیا، ایرلند، کره جنوبی، هلند، نروژ، لهستان، روسیه، آفریقای جنوبی، اسپانیا، سوئد، سوییس، اوکراین و … نرخی مشابه نرخ استاندارد مالیات بر ارزش افزوده از طلای زینتی دریافت می کنند.

البته این کشورها عمدتا نرخ مالیات بر ارزش افزوده ای بالاتر از نرخ مالیات بر ارزش افزوده در ایران دارند. دو کشور مالزی و تایوان با شمش و سکه طلا هم مانند طلای زینتی رفتار می کنند .از بین این کشورها ۶ کشور رویه و نرخ خاصی برای طلای زینتی اعمال می کنند.

در ونزوئلا برای طلا و جواهر با قیمت بیش از  ۵۰۰ دلار به جای مالیات استاندارد ۱۲ درصد، نرخ ۲۲ درصدی اعمال می شود. انگلستان بر طلای دست دوم نرخ کمتری  اعمال می کند. در ترکیه از اصل طلای مورد استفاده مالیات گرفته نمی شود اما از سود و کارمزد نرخ معمول ۱۸درصدی گرفته می شود.

در سه کشور مکزیک، مغولستان و لبنان نیز مالیات بر ارزش افزوده از طلا دریافت نمی شود با این تفاوت که در کشور مکزیک نرخ صفر درصد و در دو کشور دیگر معافیت اعمال می شود. شایان ذکر است در اغلب قریب به اتفاق کشورها طلای سرمایه گذاری از مالیات بر ارزش افزوده معاف بوده اما مشمول مالیات بر عایدی سرمایه می باشد.

۴-  طی ده سال گذشته با پیگیری فعالان طلا و جواهر کشور و تعامل و ارتباط با نمایندگان مجلس و مسئولان وزارت اقتصاد و امور دارایی و … در نهایت به این نتیجه رسیدند که اصل طلا، یک سرمایه است و نباید از آن مالیات دریافت شود. طلا از معدود کالاهایی است که علاوه بر استفاده مصرفی (زینتی) به دلیل قابلیت نقد شوندگی بالا، جذابیت زیادی برای سرمایه گذاری و نیز نگهداری به عنوان ذخیره ارزش دارد.

۵-  اصلاح بخشی از قانون اخذ مالیات بر ارزش‌افزوده بر مبادلات طلا از سال ۹۸ در دستور کار مجلس بود تا اینکه نهایی و به دولت ابلاغ شود بیش از یک سال و نیم به طول انجامید و بالاخره ۱۲ تیرماه سال جاری ابلاغ شد، اگرچه که بر اساس گفته‌های مسئولین تا اجرای آن چیزی در حدود ۶ ماه زمان باقی است و در دی‌ماه باید منتظر اجرایی شدن آن باشیم.

بطوری که از این به بعد مالیات بر ارزش افزوده باید از کاری که بر روی مصنوع طلا انجام می شود و همچنین سود حاصل از آن به همراه حق العمل کار انجام شده بر روی طلا، دریافت خواهد شد. مطابق آن دیگر مالیات بر ارزش افزوده از اصل طلا گرفته نخواهد شد. و با حذف مالیات بر ارزش افزوده از اصل طلا می تواند راهگشای تولید بیشتر کارگاه های طلا  باشد.

با توجه به اینکه موضوع عدم اخذ مالیات بر ارزش‌افزوده از اصل طلا در دی‌ماه سال جاری اجرایی می‌شود، تأثیر مثبت این موضوع به بازار شب عید خواهد رسید. اما تا آن زمان با توجه به ادامه همه‌گیری بیماری کرونا و در پیش بودن ماه‌های محرم و صفر، روند کاهش تقاضا ادامه دارد. شرایط را فرهم می اورد بازار فوق از رکود فعلی خارج و روند کاهشی قیمت طلا را شاهد باشیم.