محمدرضا آذین

اقتصاد دانش‌بنیان، مفهوم سهل و ممتنعی است. به ظاهر دو یا سه کلمه است، اما مفهوم پیچیده‌ای دارد و تا زمانی که مفاهیم درست فهم نشوند، چه از سوی مردم، چه از سوی کسب‌وکار‌ها و چه از جانب سیاستگذاران، نمی‌توان آن‌ها را محقق کرد. البته مشکل اصلی در کشور ما این است که  سازوکار تولید را در کشور درست درک نشده است. درصورتیکه در هر ۱۷ دقیقه یک اتفاق علمی در جهان رخ می‌دهد، اما متاسفانه ما در بروز رسانی صنعت کشورمان زمان را به سرعت از دست داده ایم.

در سال ۱۹۷۰ در حالی که ۲۰۰ سال از ظهور ماشین بخار می‌گذشت، آلوین تافلر در کتاب خود با عنوان «شوک آینده» می‌نویسد: من با آمدن کامپیوتر و اینترنت، تغییراتی را حس می‌کنم و در کتاب بعدی خود به نام «موج سوم» این تغییرات را در قالب «عصر اطلاعات» تئوریزه می‌کند و می‌گوید: عصر اطلاعات فرا رسیده و اینجا دیگر تولید انبوه که ویژگی اصلی عصر صنعت است، شما را نجات نمی‌دهد، بلکه در این عصر باید به اطلاعات دسترسی داشته باشید و اطلاعات را تحلیل، تولید یا داد و ستد کنید. به بیان دیگر، در این عصر ارزش افزوده اقتصادی از «ماشین» به «اطلاعات» منتقل می‌شود، البته کمی بعد از آن، مفهوم «اطلاعات» جای خود را به «دانش» داد که فراتر از اطلاعات و در بر‌گیرنده آن است.

حلقه های مفقوده دانش بنیان ها

در اقتصاد  جهانی و رو به پیشرفت کنونی نام شرکتهای دانش‌‌بنیان همواره بر سر زبانهاست. در خصوص شرکت های دانش بنیان، آنچه اهمیت دارد و بیشتر مورد توجه فعالان اقتصادی قرار می‌گیرد، اقتصاد دانایی، ایده های نو، دانش و توان ذهنی و خلاقیت اشخاص می باشد نه صرفاً یدک کشیدن عنوان دانش بنیان در یک اقتصاد فیزیکی و بسته؛ بسیاری کشورها مانند چین و ژاپن صادر کننده ایده ها و دانش فنی هستند نه فقط کالای فیزیکی، البته کالاهایی که بر پایه دانش و تکنولوژی بالاتر تولید شوند نیز قابلیت بیشتری برای ورود به بازارهای جهانی و دنیای رقابتی خارج از مرزهای یک کشور دارند ولی به نظر می‌رسد آنچه که باید مورد حمایت قرار گیرد نوآوری ها، اختراعات و به طور کلی ایده ها و تجاری کردن آنها است که در جهانی که به سرعت در حال تحول و پیشرفت است، یک امر گریزناپذیر و ضروری می باشد.

   امروزه اهمیت توسعه، تعالی و حمایت های کمی و کیفی از شرکت‌های دانش بنیان به‌عنوان محور توسعه اقتصاد پایدار، بیش از پیش مهم و حیاتی بنظر می‌رسد. 

باید توجه داشته باشیم برای بهره‌مندی از اقتصاد دانش‌بنیان نیازمند فرهنگ‌سازی است. چرا که تا فرهنگ نادرست گذشته یعنی فرهنگ نفتی را کنار نگذاریم نمی‌توانیم اقتصاد مبتنی بر دانش داشته باشیم. باید نگاهمان به دانشگاه و صنعت را تغییر دهیم. امروز دیگر دانش و نیروی انسانی ثروت کشورها محسوب می‌شود. ما نمی توانیم به دنبال پیشرفت و توسعه همه جانبه کشور باشیم و درهای صنایع خود را به روی دنیا ببندیم و به ایده های دست اندرکاران حوزه علم و صنعت بی تفاوت باشیم.

شرکت های دانش بنیان اگر نتوانند محصولات خود را صنعتی سازی و به چرخه صنعت وارد کنند، نمی توانند بقا داشته باشند. بخش دیگری از ساختار شرکت های دانش بنیان به مقوله علم و تولید دانش فنی (دانش بنیان) و دانشگاه‌ها مرتبط می‌شود.

با توجه به  اهمیت نام گذاری سال ۱۴۰۱ به‌عنوان سال «تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین » تاکید دارد.   اینکه اقتصاد دانش بنیان بیش از یک دهه است که در کشورمان مطرح شده و در این راستا قوانینی مصوب و سیاست‌های حمایتی تدوین شده است. اما انچه مشخص است این اقتصاد در کشور انچنان که باید و شاید راه خود پیدا نکره است و دلیل اصلی انهم اگاه نبودن بخش های دولتی با فرایند های دانش بنیانی است . البته  این کار به منابع مالی هم نیاز دارد که در این مرحله کار باید در تهیه بودجه ۱۴۰۲ منابع لازم برای تسهیل شرکت های دانش بنیان دیده شود و علاوه بر ان هم با  بانک ها و مؤسسات مالی و سرمایه گذاری و نهادهای پشتیبان است که با شناسایی شرکت های دانش بنیان و فناور بر اساس معیارهای صحیح و تامین مالی و ارائه خدمات مشاوره ای مؤثر و به موقع به آنها، زمینه فعالیت و شکوفایی آنان را فراهم کنند.